Ooltgensplaat
Na een half uurtje rijden over diverse rijkswegen komen we aan op de Haringvlietbrug, die ons - over land - naar onze bestemming zal brengen: Goeree-Overflakkee.
De Haringvlietbrug werd op 20 juli 1964 officieel geopend en had op dat moment de status langste brug van Europa. De brug is namelijk 1222 meter lang
1.
Haringvlietbrug geopend, de eerste auto gaat over de brug.
Op deze foto zitten Gijs van Dongen en zoon Adri in de vrachtauto.
|
Van Aartsen (l) verkocht het eerste kaartje aan een chauffeur (Bert van Leent) uit Dongen / Eric Koch, Fotocollectie Anefo, 20-07-1964
bron: nationaal archief 2.24.01.03
|
Volgens de toegestroomde pers was het Bas van Dongen (1911-1999) die met zijn versierde vrachtwagen met een lading uien maandagmiddag om half een als eerste over de brug mocht rijden vanaf de Flakkeese oever. Bas van Dongen was samen met zijn tweelingbroer Gijs van Dongen (1911-1997) eigenaar van het transportbedrijf G. van Dongen in Dirksland. Hun vader Adrianus Johannis van Dongen (1876-1962) was in 1902 de oprichter van het bedrijf.
We zien echter in de als "eerste-over-de-brug-komende-vrachtauto" Gijs van Dongen zitten op de passagiersstoel. Zijn zoon Adri bestuurt de wagen. Mogelijk is dit een volgende volgende vrachtwagen.
De minister van Verkeer en Waterstaat mr. Jan van Aartsen trad als tolgaarder op en nodigde hem uit "om over de brug" te komen en verkocht de chauffeur van transportbedrijf Van Dongen, Bert van Leent het eerste tolkaartje à ƒ 10
2.
Geheel toevallig zal deze openingsact tussen Van Aartsen en Van Dongen niet geweest zijn. Bas van Dongen was in 1959 bestuurslid geworden van stichting De Flakkeesche Gemeenschap met de verkeersvraagstukken in zijn portefeuille. Hij was als directeur van een groot vervoersbedrijf "belanghebbende" dat er een brug zou komen.
In 1959 was er door deze stichting een audiëntie aangevraagd bij de minister van Waterstaat. Bij de bespreking die volgde werd het knellende isolement van het eiland besproken. Een pleidooi voor een brug om de slechte verkeersverbindingen te verbeteren was niet eens meer nodig omdat de minister al overtuigd was.
Jan van Aartsen (1909-1992) was de zoon van de in Middelburg geboren (hoofd)onderwijzer Jozias Johannes van Aartsen (1871-1959) en in Goes geboren Anna Catharina Ramondt (1867-1942). Jan van Aartsen zou ondanks zijn slechte spreekvaardigheid twee keer minister van Verkeer en Waterstaat zijn, van 1 november 1958 tot 19 mei 1959 en 24 juli 1963 tot 14 april 1965. Tussendoor was hij minister van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid. Aansluitend op zijn ministerschap werd hij Commissaris van de Koningin in Zeeland tot 1 oktober 1974.
Nadat de N.V. Brugverbinding was opgericht, werd de betrokkenheid van de stichting beperkt van rechtstreeks tot de ontwikkelingen in de gaten houden en zo nodig eventueel helpen
3.
De bouw van de brug werd gefinancierd door de speciaal hiervoor opgerichte NV. De geboorte van deze N.V. vond plaats in juni 1952 als 'zoon van De Flakkeesche Gemeenschap' (F.G.). P.D. Sieling merkte hierover op tijdens de zesde jaarvergadering dat de N.V. de Flakkeese Brug los van de F.G. kwam te staan, waarbij de F.G. zich gaat inzetten voor de tijdelijke oplossing, een betere (auto)veerverbinding, maar de N.V. zou zich gaan inzetten voor een algehele verbetering, de brugverbinding. Hierbij moeten er geen jaartallen genoemd worden, alleen aanpakken!
4
De daadwerkelijke officiële oprichting van de N.V. vond plaats op 7 dec 1953 in de grote zaal van Hotel Meijer in Middelharnis. Bij het aanschouwen van de geschonken bloemstukken leek het bijna alsof de brug er al lag.
Voor het ondertekenen had Sieling namens de Coöp. Landbouwvereniging, "de grootmoeder" van de plannen voor een vaste oeververbinding, een nieuwe groene vulpen aangeboden in de hoop daarmee de verwezenlijking van de plannen uit drukken.
Naast de grootmoeder kon het Wetenschappelijk Genootschap Goeree en Overflakkee, dat na de WOII werd opgericht, beschouwd worden als "de grootvader". Immers de Stichting Flakkeesche Gemeenschap kwam hieruit voort.
Eigenaren van deze N.V. Brugverbinding Haringvliet (Naamloze Vennootschap Brugverbinding Goeree-Overflakkee en Hoeksche Waard) waren de gemeenten die het meeste belang voor hun inwoners zagen, namelijk de gemeenten op Goeree-Overflakkee en Hoeksche Waard. Dit waren de gemeenten Middelharnis (D. Rijnders), Sommelsdijk (J.H. Dijkers), Ooltgensplaat (P.W. Hordijk), Oude Tonge (A.D. van Dijk), Dirksland (B.M. Zoeteman), Zuid-Beijerland (W. Timmerman), Nieuwe Tonge (Chr. van Hofwegen), Melissant (C.M. Vogelaar), Stellendam (W. van Seters), Goudswaard (W.J.D. van Dijck), Stad aan 't Haringvliet (A. Brinkman), Goedereede (J. Baron von Knobelsdorff), Herkingen (D. van Heijst), Den Bommel (J.J.J. Kruijff) en voor de Stichting De Flakkeesche Gemeenschap P.D. Sieling.
De meeste werkgelegenheid zat immers in Rotterdam en diens haven. De nieuwe brug zorgde voor een snelle verbinding
5.
N.V. Brugverbinding Haringvliet was de bouwer van de brug met toestemming van de overheid. Hiervoor werd met de regering een overeenkomst gesloten, waarin werd opgenomen dat ze de brug zelf zou mogen bouwen. Nadat het Deltaplan de locatie van de geplande brug deed wijzigen, de brug zou eerst via het eiland Tiengemeten lopen, stapten de gemeenten van de Hoeksche Waard uit de N.V. Gemeenten van Schouwen en Duiveland sloten zich juist aan door de komst van de Grevelingendam, waardoor de brug over het Haringvliet juist in hun straatje kwam te liggen. De kosten van de brug zou uiteindelijk een bedrag van ongeveer 50 miljoen gulden bedragen. De aandeelhouders, de gemeenten en provincies Zeeland en Holland brachten ƒ 600.000 en ƒ 400.000 bijeen. De Nederlandsche Handel Maatschappij bracht de rest bijeen. De N.V. kreeg van het Rijk de zekerheid dat het uiterlijk in 1974 de brug zou overnemen tegen de boekwaarde
6.
In maart 1961 vond de aanbesteding van de onderbouw van de brug plaats. Bij de bijeenkomst in Middelharnis waar de 29 bedrijven dongen naar de opdracht moest aannemersbedrijf P.A. van Wijnen te Dordrecht de president-commissaris van den N.V. Brugverbinding Haringvliet aan het eind aan zijn jasje trekken. Hij was vergeten hun inschrijving bekend te maken. Van Wijnen bleek echter niet het laagste bedrag te hebben ingevuld. Dat van N.V. v.h. H.J. Nederhorst te Gouda, die ƒ 8.713.000 had opgeschreven. Hoogste inschrijver voor dit onderdeel was A. Broere N.V. te Amsterdam met ƒ 13.614.000. Deze uitkomst moest vanzelfsprekend overlegd worden met de ministers van Waterstaat en Financiën en zodoende werd de gunning aangehouden
7.
Op woensdag 12 september 1962 zou de eerste overspanning van de Haringvlietbrug geplaatst worden. Wegens het ruwe weer werd dit een dag uitgesteld. Zo kwam donderdag 13 september 1962 als dag van plaatsing in de geschiedenisboeken dat de eerste van de elf overspanningen met elk een lengte van 106 meter op de gereed zijnde pijlers geplaatst kon worden. Door een prachtig samenspel met de aanwezige natuurelementen zakte de overspanning met een gewicht van 830 ton door het steeds lager wordende waterpeil wegens eb, centimeter voor centimeter naar hun vaste rustpunt op de pijlers. Donderdagmiddag 13 september 1962 om 16.20 konden alle sleepboten hun fluiten stoom laten afblazen in een triomfantelijk concert. P.D. Sieling stond het breed glimlachend aan te horen op het directiebootje Ghana. Op de dijken stonden de mensen te zwaaien met hun petten en zakdoeken. De werkers zwaaiden terug, terwijl de ankers, kabels en kettingen waarmee overspanning op zijn plaats was gehouden los werden gemaakt
8.
Initiatiefnemer voor deze eerste particuliere tolbrug was de Flakkeese boer Pieter Dirk Sieling (1891-1981) zoon van D. Sieling en L. Biemond uit Melissant. Sieling knokte 30 jaar lang om de realisatie van deze brug voor elkaar te krijgen.
Hij haalde daarbij ook zijn voorganger als strijder voor een vaste oeververbinding aan, de burgemeester van Middelharnis Ulbo Mijs, die in 1936 pogingen had gedaan.
Zijn drijfveer was "om Flakkee op te stuwen in de vaart der volkeren". "Het eiland was een van de belangrijkste producenten van landbouwproducten" als aardappelen, uien en suikerbieten. Het produceerde meer dan de provincie Utrecht of Drenthe. En deze moesten geëxporteerd worden, met de veer was dit traag en soms - in de winter - niet mogelijk.
Het was dan ook Sieling die regelmatig naar Den Haag ging en aan tafel zat met de directeur-generaal van het ministerie van Verkeer. Later werd dit minister Van Aartsen van Verkeer.
Hij was 72 jaar toen de brug officieel geopend werd. Er werd dan ook juichend "Leve mijnheer Sieling" geroepen door de hoogwaardigheidsbekleders tijdens de opening. De brug was echter nog verre van af. Naast de twee geopende banen is het de bedoeling dat er nog drie bijgebouwd worden, waarvan een voor het langzame verkeer. Sieling vond het echter belangrijk dat het verkeer - zodra het kon - er gebruik van zou gaan maken. Er kon dan immers al tol geheven worden en hoewel op halve snelheid - men mocht slechts maximaal 50 km/u, het verkeer kon sneller naar de overkant, dan met de veer.
Nadat de bouw aan de brug in 1961 was begonnen kon Sieling het op 1 juni 1964 niet laten om als eerste lopend over de verbinding te lopen. "Het was de mooiste wandeling van mijn leven", zou hij daarover zeggen. Deze wandeling was echter niet zonder gevaar, want hij moest hiervoor over richels en loopplanken over gaten lopen, met een zee vijftien meter onder zijn voeten.
Als (voormalig) president-commissaris van de NV Brugverbinding Haringvliet kreeg hij "bewijs nummer 1" voor een vrije doorgang. Na 1 oktober 1973 is de brug tolvrij voor iedereen. Pas anderhalf jaar later, op 1 juli 1975 neemt Rijkswaterstaat de brug over van de NV. Deze laatste wordt dan opgeheven. Onder de streep was het een lucratieve onderneming geweest. De gemeenten hebben er zo'n 3 miljoen aan overgehouden. Het Rijk nam het voor een koopje over. De eilandbewoners konden gaan en staan wanneer ze wilden en waren verlost van de duurdere veerverbindingen. De toeristen konden eindelijk gemakkelijk toegang krijgen tot het natuurschoon van het eiland
9.
Sieling zal als bijna 90-jarige in het Verpleeghuis "de Samaritaan" te Sommelsdijk op woensdagmiddag 5 augustus 1981 komen te overlijden. In 1958 kreeg hij voor zijn verdiensten al de onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Met anderen richtte hij op 6 maart 1920 de Coöperatieve Boerenleenbank Melissant op. Hij is op de begraafplaats in Dirksland begraven en zal voor altijd de "Siel(ing) van de brug" zijn
10.
Dat het zolang heeft geduurd komt natuurlijk ook omdat er telkens wel iets "groots" aan de hand was, dat we eerst weer te boven moesten komen. Tweemaal wederopbouw, na de WOII en Watersnoodramp. En bij de laatste wederopbouw werd het gecombineerd opgelost.
Met de uitvoering van de Deltawerken, staat een brug inmiddels wel op de rol - Ir. J. van Veen heeft diverse scenario's uitgezocht, maar de uitvoering zou nog lange tijd op zich laten wachten. De versnelling werd de particuliere tolburg. Deze liep niet meer - zoals het eerdere plan van Sieling was - van Den Bommel via een dam naar Tiengemeten en vervolgens met een brug over het Vuile Gat naar Zuid-Beijerland. Het 'vuil' uit het relatief smalle Vuile Gat staat namelijk voor de combinatie van sterkte stroming en de hoge golven veroorzaakt door de wind opgestuwde zeewater dat hier in botsing komt met afgaand rivierwater.
De verbinding komt tot stand met een dam tussen Ooltgensplaat en een kunstmatig eilandje. Vanaf het eilandje zou een brug naar de overkant gaan en via een brug / sluiscomplex naar Brabant. Het beoogde voordeel dat Sieling zag in zijn route werd daarom niet gerealiseerd. De 800 ha vruchtbare grond van Tiengemeten bleven geïsoleerd als eiland.
Midden in het Haringvliet kwam dus een kunstmatig eilandje te liggen
11.
Dat een lokale verbinding ook in het grotere plaatje moet passen, blijkt wanneer andere variabelen als water en ijsafvoer, stormvloeden etc voor het hele deltagebied van Schelde, Maas, Waal en Rijn erbij betrokken worden. Vooral de ijsgang van de Waal - de hoofdstroom - werd bij het dooien gevreesd. De drijvende ijsschotsen liepen namelijk gemakkelijk vast op kribben op ondiepten, waardoor er ijsdammen onstonden. Dit zorgde ervoor dat het water erachter snel steeg. Maar ook kruiend ijs kon zorgen voor dijkdoorbraken, met alle ellende van dien. Daarnaast had ook de scheepvaart de nodige wensen, zeker na de WOI nam dit toe.
Johan van Veen  (Uithuizermeeden, 21-12-1893 - Den Haag, 9-12-1959) - net als Pieter Dirk Sieling veelal roepende in de woestijn, maar dan voor waterhuishouding en veiligheid van ons hele land, creëerde voor de scheepvaart van en naar het zuiden - lees Antwerpen - een stroomgeleidende dam. Deze moest ervoor zorgen dat de diepte van het Hellegat stabiel bevaarbaar zou blijven en niet zou verzanden. De plannen en berekeningen maakte hij in 1929. Van Veens geleidedam was in 1931 gereed
12.
De contouren kunnen we nog steeds terugvinden op het Hellegatsplein. Op het zuidelijk deel ervan staat nu het Vogelkijkhut De Kluut.
Als afsluiter van dit bijzonder project, waaraan velen lange tijd hebben gewerkt en op hebben gewacht, wordt er een beeld aan de noordzijde van de Haringvlietbrug geplaatst. P.D. Sieling krijgt bij zijn afscheid van de N.V. op 14 oktober 1964 een miniatuur in brons van dit beeld dat zijn lijfspreuk "Geduld en Volharding" als titel zal krijgen. Volgens sommigen was Sieling inderdaad wel volhardend, maar geduld was een eigenschap die ontbrak. "Koppigheid en koppigheid" was dan ook een betere lijfspreuk geweest, suggereert J. Knape op Sielings afscheid van de NV. "Geduld en Volharding" is de naam van zijn boerderij waar hij geboren is. De hofstede droeg deze naam al, toen de familie Sieling het in bezit kreeg. In 1890 kocht vader Dirk Sieling de boerderij. De vorige eigenaar, A. Bosschieter was de naamgever van de boerderij
13.
Het beeld zal gemaakt worden door de Amsterdamse beeldhouwer Nicolaas (Nico) Onkenhout. De gemeenten van Schouwen-Duiveland - die ook in de N.V. participeren - hadden hiervoor al met Onkenhout samengewerkt. Hij had voor hun in 1957 de monumentale bank Zeelandbank gebouwd die deze gemeenten aan een hulpvaardig Amsterdam hadden geschonken, als dank voor de steun na de watersnoodramp van 1953.
Onkenhout voltooide na een jaar werken het kunstwerk, dat officieel Arbeid en intellect reiken elkaar de hand is gaan heten. Het beeldt beide personen uit, de arbeider en de intellectueel. Ze vormen met hun armen die op de schouder van de ander rust, de verbinding - de Haringvlietbrug - tussen beide eilanden en symboliseren zo ook de benodigde samenwerking tussen de intellectueel en de arbeider - iedereen die de bouw mogelijk hebben gemaakt - om het voor elkaar te krijgen.
14.
Het grote beeld is gemaakt van basaltlava. Dit is de enige steensoort dat niet door het zout van het zeewater wordt aangetast. Het wordt daarom ook gebruikt bij de oeververdediging. Het 40 ton wegende beeld wordt in delen aangevoerd en zal ter plekke worden opgebouwd door Onkenhout. Zoals we kunnen zien is alleen het jaartal van de opening, 1964 in het beeld verwerkt. Wel is het de bedoeling dat de lijfspreuk "Geduld en Volharding" van Sieling nog op een bronzen plaat op de sokkel wordt geplaatst.
De plaatsing van het beeld vond plaats in de week van 18-23 september 1967. Het is woensdagochtend 11 oktober om 10.30 onthuld door de NV Brugverbinding "Haringvliet".
|
Een gegoten bronzen geschonken penning uit 1967 van 72 mm en 195,64 gram
|
het monument: twee mannen (techniek en arbeid); hierachter twee golflijnen
|
Tweemaal twee vissen waartussen tekst
© (beeld)bron: Nederlands Economisch PenningKabinet 0617 - NV Brugverbinding 'Haringvliet'
|
Het is aan de Numansdorpse kant geplaatst om, zoals de president-commissaris van de N.V. en burgemeester W.M. van der Harst van Oostflakkee het uitlegde tijdens de lunch in Het Wapen van Cromstrijen na de onthulling: "Telkens wanneer de vroegere eilandbewoner terugkomt van wat voor hem nog steeds 'de overkant' heet moet hij zich even realiseren dat sinds 1964 zijn weg niet meer is versperd met hefbomen van een overbelaste pont."
Aan allen die mee hebben gewerkt zal een legpenning worden uitgereikt met daarop de brug en lijfspreuk.
De begroting van het beeld stond op ƒ 50.000. De eindrekening, inclusief fundering et cetera, bedroeg uiteindelijk ƒ 140.000.
De oud-president-commissaris Sieling had ook een uitnodiging gehad en was hiermee dan ook blij. Hij had het pijnlijk gemist. In zijn korte toespraak liet hij ook weten dat hij de afgesproken spreuk "Geduld en Volharding" niet terug heeft kunnen vinden op het beeld, waarna nog meer verbitterde gedachten volgden. Van der Harst verklaarde dat de spreuk om praktische redenen niet is ingebeiteld. Om de letters vanuit een rijdende auto te kunnen lezen zouden ze minstens 30 cm hoog moeten worden. Dit past niet op het beeld. Daarnaast is overwogen om ze naast het beeld te plaatsen, maar de gedachte dat "men zich zou afvragen wie daar begraven ligt" weerhield om deze optie uit te voeren
15.
Nicolaas Hendrik (Nico) Onkenhout werd in Amsterdam geboren op 29 mei 1918, hij overleed er ook, op 5 februari 1989
16.
Na de brug volgt het werkeiland, dat ten westen achter de leidam van Johan van Veen is gemaakt. Vanaf het werkeiland kunnen we nu over de strekdam Hellegatsdam naar het (officieel voormalige) eiland Goeree Overflakkee.
Hellegatsplaten
(incl. omtrek en oppervlaktemeting)
|
De natuurlijk uitziende Hellegatsplaten zien er bijzonder aantrekkelijk uit. We zien wat slenken en slikgebieden. Een miniatuur waddengebied, zo lijkt het, wanneer we na het Knooppunt Hellegatsplein over de Hellegatsdam, de N59 het eiland naderen.
Het terrein van zo'n 400 hectare (waarvan 50 ha. water) wordt onderhouden door fjordenpaarden en heckrunderen. In 1991 werd er begonnen met 10 fjordenpaarden, een jaar later aangevuld door nog eens 35. In 1993 werden ze vergezeld door 30 heckrunderen. De vegetatie in het gebied is spontaan opgekomen
17.
Na zo'n vier kilometer verdwijnt het natuurlijk landschap en maakt het plaats voor het productielandschap. We zijn dus de Buitendijk gepasseerd en rijden we ongeveer langs de noordzijde van de oude Ooltgensplaat dat nu in het landschap opgaat
18.
Twee kilometer later nemen we de eerste afslag en zakken we af naar het zuidoosten. We kunnen over de Langeweg naar het dorp Ooltgensplaat rijden. Via de Weesstraat en Stoofstraat bereiken we de kerk en parkeren we de auto.
Bestuurlijk is Ooltgensplaat sinds de samenvoeging van de gemeenten Goedereede, Dirksland, Middelharnis, Oostflakkee op 1 januari 2013 ook ondergebracht onder een gemeente met eiland dragende naam Goeree Overflakkee
19.
Het waterschap dat tevens de Goeree-Overflakkee de naam van 1981 tot 2005 droeg is sindsdien opgegaan in Waterschap Hollandse Delta
20.
De gemeente Oostflakkee is op 1 januari 1966 ontstaan uit een samenvoeging van de gemeenten Ooltgensplaat, Oude-Tonge en Den Bommel. Tot 1966 was Ooltgensplaat, op zijn Flakkees De Plaet dus een zelfstandige gemeente
21.
Het Flakkees moeten we scharen onder het Zeeuwse dialect, maar dan met behoud van de h en de r voor een s. En in Ooltgensplaat kunnen we spreken van een protestants variant daar weer op
22.
De gemeente Ooltgensplaat dat tot 1966 bestond was ook weer meer dan de plaat die we Ooltgensplaat noemen.
De gemeente Oostflakkee (1966-2013) lag ongeveer op het grondgebied dat door de eeuwen heen - tot 1362 - ook Berwoutsmoer, Barwoutsmoer of Barewoutsmoer werd genoemd, waarbij deze aanduiding stond voor een open veenwildernis. Moer betekent immers veen, wout of wold betekent wildernis en ber of bare betekent bloot, open of kaal. Denk bij dat laatste maar aan barrevoets, dat nog steeds voor blootvoets wordt gebruikt
23.
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 3850 vOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 2750 vOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 1500 vOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 500 vOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 250 vOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 100 nOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 800 nOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Reconstructie kaart omgeving Maasmond voor 1150, gecombineerd met binnenlandse situatie Waal rond 1421
bron: Streekarchief Voorne-Putten, Archieven.nl F016 - TA_REC_034 - E042 - TA_REC_021
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 1250 nOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Schetskaart van de Zuid-Hollandse eilanden ±1300
bron: Uit de wordingsgeschiedenis van de Zuid-hollandsche eilanden : de Kromme Striene / H.J.L.Th. van Rheineck Leyssiùs (in: Haagsch maandblad, jrg. 11 (1934), nr. 12. - Den Haag, 1934). - [bewerkt]. - Stadsarchief Rotterdam: 1978-2020
|
Toestand van Zeeland en de Zuid Hollandse Eilanden ± 1300, reconstructie 1983
bron: Streekarchief Voorne-Putten: E033 - A_REC_003
|
Overflakkee (detail Zeeland) rond 1300
bron: Nederland als polderland / A.A. Beekman. - Zutphen : Thieme, 1932 (3e druk) - [eigen (bewerkte) scan]. - Delpher: detail kaart Vb
|
De St. Elizabethsvloed in 1421.
bron: Streekarchief Voorne-Putten: Geschiedkundige Atlas van Nederland - (De Bourgondische Tijd. Blad 4). - 's Gravenhage : Martinus Nijhoff, 1938 E042 - TA_REC_021
|
Goeree Overflakkee rond 1421 (Elizabethsvloed)
bron: Nederland als polderland / A.A. Beekman. - Zutphen : Thieme, 1932 (3e druk) - [eigen (bewerkte) scan]. - Delpher: detail kaart Vd
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 1500 nOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Goeree Overflakkee rond 1748
bron: Nieuwe Kaart van het Zuid Westelykste Deel van Holland behelzende de Baljuwschappen Voorne, Putten, 1748. - Streekarchief Voorne-Putten: TA_ALG_002 detailuitsnede
|
Goeree Overflakkee rond 1815
bron: Choro-topographische kaart der Noordelijke Provinciën van het Koningrijk der Nederlanden / uitgevoerd aan het Topographisch Bureau van dezen Staat, volgens het ontwerp, de geodesische en astronomische waarnemingen van Baron Kraijenhoff. - ['s-Gravenhage : Topographisch Bureau, Archief van Oorlog], [1816-1823]. - Vrije Universiteit: 0106050829003 detailuitsnede
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 1850 nOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Goeree Overflakkee rond 1932
bron: Nederland als polderland / A.A. Beekman. - Zutphen : Thieme, 1932 (3e druk) - [eigen detail scan]. - Delpher: detail kaart 1 kaart der waterkeeringen en stroomgebieden van Nederland
|
Schetskaart van Goeree Overflakkee ± 2000 nOJ
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, WGP Themakaart Portaal van de RCE Paleogeografische kaarten - Atlas van Nederland in het Holoceen
|
Als eiland in dit waterrijk gebied, met vele stormen, overstromingen door de eeuwen heen en de dagelijkse getijde-invloeden, heeft het vele vormen gekend. Om enigszins een indruk te krijgen hoe men denkt dat het er in de afgelopen eeuwen heeft uitgezien, volgen enkele kaartjes van Goeree Overflakkee en omgeving.
De paleogeografisch kaarten geven mooi beeld hoe het eilandengebied in de loop der eeuwen is overwoekerd door het veen, om vervolgens weer tevoorschijn te komen, nadat stormen duindoorbraken verzorgen, zodat het zeewater het veen grotendeels kon wegspoelen. De rivieren en zee zorgen vervolgens voor het ontstaan van vele eilandjes.
Als verklaring voor de naam Ooltgensplaat - dat we ook tegenkomen als Olkensplat, Oeltgensplaat, Ooltjensplate, Oelekensplaat, Orlkensplaat of Oelkensplaat, Oeljensplaat, maar hier veelal als Ooltjensplaat en de Plaat - verwijst men naar de legende dat een schipper die Oeltgen of Oeltken heet, die deze plaat of gors ontdekt zou hebben. Op het oudere wapen van Ooltgensplaat staat dan ook een schipper met een schippershaak in de rechterhand en in de linkerhand een strik of lint waaraan het wapenschild is vastgemaakt, dat rust op de grond voor zijn linkerbeen.
De gedachte die echter opkomt wanneer het voor het eerst uitgesproken wordt, is dat het klinkt als oldjesplaat - zoals vergelijkbaar in Oldambt in Groningen, maar dan zonder verkleining, oude plaat. En dan ook nog in een spraakklank die we nu (misschien) niet meer kennen.
De legende vertelt verder dat Oeltgen er vervolgens waarschijnlijk schaapherder is geworden. Tijdens zijn zeiltochten kreeg hij de naam Oeltgen de Pieper. De Pieper is een afgeleide van het Engelse woord piper, de doedelzakspeler die toenertijd ook muziek makend en dansend rondtrok. Op zaterdag 11 september 2010 werd aan de Kaai de plaquette van Oeltgen de Pieper op een ezel onthuld door burgermeester Jan Heijkoop. Zo'n 30 jaar eerder was het ook eens onthuld tijdens het 500-jarig bestaan van St. Adolfsland op 18 oktober 1981. Deze moest echter wijken voor de komst van een supermarkt in de jaren '90. Maar ook de plaquette van 2010 verdween. Het stond al vlot op de gemeentewerf, omdat als richtingaanwijzer op het grondgebied van Den Bommel bij het Schapentunneltje was geplaatst.
Bij binnenkomst van Ooltgensplaat uit het westen over de Langeweg treft men sinds 2020 Olgten de Pieper aan, een beeld van cortenstaal, in opdracht voor Ooltgensplaats gemaakt door Karin Starmans (Wildervank, 1954). Ze kreeg de opdracht in 2017. In de zomer van 2019 werd Oeltgen de Pieper uit de plaat gesneden om op 20 maart 2020 te worden geplaatst. En zoals we weten, enkele dagen later ging Nederland op slot vanwege Covid-19, dus geen onthulling
24.
We zien na 1362 Berwoutsmoer in stukken nieuwe namen krijgen. Galathee, de Vlake en Ooltgensplaat. Ook ontstaat er door opwas een nieuw droog gebied dat de naam Den Bommel gaat krijgen
25.
Maar naast het wegspoelen van het veen, verdween het ook door menselijk toedoen. Het veen was immers een ideale brandstof. Daarnaast kon het gebruikt worden als bouwmateriaal.
De ontginningen in de twaalfde eeuw waren echter problematisch. Door het afwateren van de gronden, zakte het. Hierdoor moest men gaan samenwerken om het hoofd boven water te houden. We gaan van terpbouw naar dijkenbouw. Graanteelt bleek vervolgens niet meer mogelijk. Ook andere door het veen geleverde bronnen van voedsel als vis, klein wild en gevogelte, honing en eetbare planten, noten en vruchten verdwenen grotendeels
26.
Door deze noodzakelijke samenwerking ontstonden de waterschappen
27.
De eerste omdijking zal dan ook voortkomen uit zo'n samenwerking.
De laatste omdijking van De Plaet - na de Elisabethsvloed van 1421 - is in 1483
28.
De Heer van Ravesteijn, Adolf van Cleve gaf op 13 maart 1483 de gorzen - toen nog Adolfsland geheten - uit om te bedijken. Anderen denken dat Odulphuslandt vernoemd is naar de kanunnik te Utrecht met de naam Odulphus, vandaar dat ook de naam Sint Adolfsland voorkomt. Diverse generaties zullen zich met de (her)bedijkingen gaan bezighouden.
De landen liggen veelal vrij hoog en zijn voor het grootste deel zeer vruchtbaar. Er wordt dan ook veelal graan, vlas, koolzaad en meekrap op verbouwd
29.
Ooltgensplaat is opgebouwd als een traditioneel kerkringdorp, ook wel sleuteldorp genoemd, met op de zeedijk de oudste boerderijen. Aan de zeezijde uiteraard de haven. Loodrecht hierachter de Voorstraat dat uitkomt op een ronde kerkgracht, met op het eiland een kerk. Rondom de gracht treffen we de nieuwere huizen en boerderijen met schuren aan. De Voorstraat is veelal een voormalige kreek, dat door inklinking van het omliggend veengebied als kreek- of inversierug in het landschap zichtbaar is geworden.
In Rotterdam zijn er in 1942 in de Nauwe Kerkstraat restanten gevonden van een dertiende-eeuwse duikersluis. De Nauwe Kerkstraat kon zodoende water uit het achterliggend gebied spuien middels een klepdeur dat in de duikersluis werd aangetroffen. Deze kennis werd gecombineerd met de vondsten die gedaan werden bij de aanleg van de spoortunnel in 1991. In een aangetroffen dam werd een soortgelijke situatie aangetroffen.
Dit leidde tot een reconstructietekening van Martin Valkhoff, hoe de oudste boerderijen mogelijk op een soort van dijkterp hebben gelegen.
Reconstructietekening van Rotterdam anno 1340
bron: Stadsarchief Rotterdam nl-rtsa_4080_1992-3205 / D. Weynand, Catharinus Hoek. - 1990: Hoogstraat met dam en sluizencomplex
|
In een eerder gemaakte reconstructietekening uit 1990 van Rotterdam anno 1340 ontstaat hetzelfde beeld.
De bouwsituatie is vrijwel hetzelfde, echter de Voorstraat is hier van water en de kerk is een borg, burcht of kasteel. Voor de dijk ligt de haven
30.
De vorm van de kerkring is terug te voeren op het ontstaan van de bewoning door gebruikt te maken van een opgeworpen heuvel , nu veelal aangeduid als terpen, maar eertijds als wierden, woerden, warden. Plaatsnamen in overvloed die hieraan doen herinneren, zoals Leeuwarden (Friesland), Schoonewoerd, Woerden (Utrecht) en alle andere die een uitgang hebben op -ward, -werd, -erd of -aard
31.
De term sleuteldorp verbeeldt het bovenaanzicht van het dorp dat op een sleutel lijkt, waarbij de haven de baard voorstelt, waarmee het mechaniek van het slot wordt bediend. De Voorstraat figureert als steel. De kerkring biedt de gebruiker de mogelijkheid de sleutel te draaien
32.
We gaan nu maar eens kijken of we dit met eigen ogen kunnen terugvinden.
De kerk zien we staan. Door de vormgeving van de wegen - we staan op het kruispunt van de Kerksingel, een wandelpad naar de kerk, de Brandewijnstraat, Stoofstraat en Zuid Achterweg - herkennen we de kerkring niet, maar begrijpen dat de Kerksingel met rond buigende Brandewijnstraat de kerkring moet vormen.
We lopen via het wandelpad naar de kerk Hervormd Ooltgensplaat dat als zodanig in gebruik is.
Een herinneringsteen aan de eerstesteenlegging aan de kerkhofzijde van de kerkentree meldt in het kort de geschiedenis van het gebouw: "Ter vervanging van het in den jare 1555 voltooide kerkgebouw, is op de fondamenten van het zelve, deze kerk gesticht, waarvan op den 22 mei 1847 de eerste steen is gelegd door: Johannis Agatinús Cornelis van Weel."
Dit verhaal wordt aan de andere zijde van toegangsdeur gecompleteerd met "Onder het kerkbestúúr van:
A. van Weel, Dz, president.
L. Tiggelman.
C. de Rúiter.
M. Krÿgsman.
P. Noordÿk, secretaris.
Merkwaardig in het houwwerk en de vormgeving van tekst zijn de kuut op U, het trema op de Y en de fraaie slinger aan het eind bij G, vermoedelijk aangebracht ter onderscheid van de C.
Vanwege de witte voorgevel valt de rest van het gebouw niet meer op. En die rest lijkt op een kruiskerk, waarvan de westarm ontbreekt.
Zijn voorganger had ook deze vorm - dus ook zonder westarm.
Ooltgensplaat / Gaspar Bouttats (prentmaker); (naar tekening van) Jan Peeters (1624-1678). - ca. 1675
[detail uit: Gezicht op Willemstad (in het huidige Noord-Brabant), gezien vanaf het Hollands Diep]
bron: Rijksmuseum Amsterdam RP-P-AO-14-63-1 (CC0)
|
Oorspronkelijk was deze er wel. Na diverse overstromingen heeft men in 1722 het westelijk deel van het schip opgeofferd om de rest van het gebouw te herstellen. Een ander verschil met de huidige versie is de toren. Deze stond als een open klokkenstoel in het midden van het gebouw. Op deze klokkenstoel was een grote ui-vorm bevestigd. Daar bovenop stond weer de windvaan, die sprekend op de huidige lijkt. In Groningen en Drenthe worden deze ui een siepel genoemd, evenals in Friesland sipel. In 1811 werd deze ui afgebroken om als toren voor de telegraafdienst gebruikt te kunnen worden. Deze ingreep bleek geen succes en zodoende werd er in 1818 een nieuwe gebouwd. De kerk werd - volgens een herinneringsteen - tussen 1527 en 1553 gebouwd en was gewijd aan de H. Odulphus. Ook deze kerk had al een voorganger
33.
Het kerkgebouw bleek bij een inspectie in 1845 dusdanig bouwvallig te zijn, dat het buiten gebruik werd gesteld op last van de Staatsraad Gouverneur. Aangezien de kosten van herstel hoger waren dan de begrootte nieuwbouw à ƒ 20.000 lag afbraak voor de hand. In februari 1847 kreeg K. Verboom uit Numansdorp de opdracht voor de afbraak van de oude en bouw van de nieuwe kerk voor ƒ 20.700
34.
Met K. Verboom wordt vermoedelijk de op 4 oktober 1750 in Numansdorp door zijn ouders Pancras Verboom en Maartje Cornelisdr. Reedijk gedoopte Kornelis Verboom bedoeld. Het is echter onmogelijk dat hij de kerk heeft gesloopt en opnieuw heeft gebouwd, aangezien hij op 89-jarige leeftijd in Numansdorp op 30 oktober 1839 is overleden. Het lijkt erop dat zijn zoon Maarten Verboom, die Kornelis samen met zijn vrouw Cornelia van Bommel (1762-1826) heeft gekregen zo in de zomer van 1798, de zaak van zijn vader onder diens naam een tijd heeft voortgezet.
Maarten Verboom wordt namelijk genoemd als persoon om nadere informatie te verkrijgen vanwege een verkoop uit hand door een sterfgeval. De verkoop is echter pas tien jaar na het overlijden van Kornelis Verboom, in 1849. Of het om zijn vader gaat waarvan "eens florissante en van ouds bekende Timmermans- en Molenmakers-affaire" te koop wordt aangeboden, staat er de advertentie helaas niet bij. Wel vermeldt de advertentie verder dat het inclusief een "ruime Huizinge, Werk- en Houtloodsen en Erve, al de Gereedschappen daarbij behoorenden en voorhanden Houtwaren, zeer gunstig op een der voornaamste Dorpen in Zuid-Holland."
Maarten is op dat moment zo ongeveer 50 jaar. We komen hem als houthandelaar (koopman) tegen, maar ook timmerman (bij het huwelijk van zijn dochter Aartje in 1851).
Een advertentie uit het voorjaar van 1826, zijn vader leefde toen nog maar was inmiddels 76 jaar oud, doet deze suggestie kracht bij zetten. Maarten, zelf op dat moment ruim 27 jaar, zoekt in deze advertentie, naarstig naar twee of drie Huistimmermans-Knechts. Ze kunnen zich melden hij hem "te Numansdorp, gezegd de Buitensluis."
Een kleine vier jaar na het te koop zetten van de Timmermans- en Molenmakers-affaire overlijdt zijn vrouw Johanna Vermaat "na een langdurig lijden" op 29 mei 1853. Ze werd vijftig jaar.
Sinds 1854 heeft Maarten een eigen houtzaagmolen in Numansdorp dat hij Mijn Genoegen noemde. Hij heeft echter deze molen in Dordrecht gekocht, waar het de naam Het Spinnewiel droeg. Het heeft 2 zaagramen. Sinds 1927 is deze molen ook verdwenen in Numansdorp. Het stond op de huidige hoek Koninginneweg / Vlielanderstraat (nr.11). Het is sindsdien te bewonderen in het Openluchtmuseum te Arnhem, die het van Cornelis Verboom (1854-1927) - de zoon van Maarten Verboom en Trijntje Kooijman - in goede staat heeft aangekocht.
Op 3 november 1853 was de houthandelaar (houtkooper) Maarten Verboom namelijk hertrouwd met Trijntje Kooijman.
Aan het eind van 1859 kunnen we bij hem terecht voor informatie aangaande de verkoop van "een Kapitaal, hecht en sterk huis, waarin sedert vele jaren de Metselaars-Affaire wordt uitgeoefend, aan den Molendijk, nabij de Sluis der Haven van Numansdorp, Kadaster sectie B, ns. 1155 en 1156." Het werd verhuurd voor ƒ 152 per jaar.
Maarten overleed te Numansdorp op 14 februari 1876 als 77½-jarige.
Maarten Verboom (1798-1876) was dus prima in staat om deze kerk in - hij was toen 49 jaar - af te breken en opnieuw te bouwen
35.
De zojuist al genoemde haan als windvaan heeft pootjes en kan zodoende als de wandelende haan worden aangeduid.
De meeste windvaanhanen en -hennen in Nederland hebben namelijk geen pootjes. Daarnaast zijn er ook nog hennen en hanen op pootjes, die niet wandelen
36.
Of het dezelfde windvaan is die op de vorige kerk stond, zoals door Klaas Jansz. de Vos (geh. 1755, overl. 1804) is getekend, wordt niet duidelijk
37.
Wanneer we onze blikken weer naar beneden laten gaan, langs de in 1893 vernieuwde bovenste deel van de toren - naar plannen van de architect uit Sliedrecht J.H.B. Veenenbos - krijgen we het monumentale toegangshek (31699) tot het kerkhof in het oog. In de twee hardstenen hekpijlers van net voor de periode van de herbouw van de kerk, 1839, zijn de woorden "Adam" en "Christus" gehouwen
38.
Dit is ongetwijfeld een verwijzing naar de opstanding zoals te lezen in 1 Korinthe 15 vers 22: Want gelijk zij alle in Adam sterven, alzo zullen zij ook in Christus allen levend gemaakt worden en 45: De eerste mens Adam is geworden tot een levens zie; de laatste Adam [lees Christus] tot een levendmakenden Geest
39.
Grafkelder van Burgemeester M.D. van Weel, Ooltgensplaat, september 2002 / J.P. de Koning (fotograaf)
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 504265 (CC BY-SA 3.0)
|
De plannen voor de toren van Veenenbos werden uitgevoerd door L. Korteweg voor ƒ 2055. Op 16 januari 1894 werd er een nieuwe klok ingehangen, in 1893 gegoten door A.H. en W.J. van Bergen te Heiligerlee . Verder vermeldt het randschrift "In nagedachtenis van A. van Weel Dz., en Mr. D. van Weel, Burgemeesters van Ooltgensplaat is deze klok door Mr. A.J.C. van Weel geschonken aan deze gemeente onder het bestuur van P. van Weel G.Gz. als Burgemeester 1893."
40
We mogen dus concluderen dat de familie Van Weel in de negentiende eeuw flink hun stempel hebben gedrukt op Ooltgensplaat. Daarmee is hun grafkelder (31697) die op het kerkhof te vinden is ook verklaard.
Anthonij van Weel Davidszoon werd geboren in Dirksland op 25 augustus 1799. Hij huwde Adriana Theodora de Clercq (Stavenisse, 5-12-1801 - Ooltgensplaat, 24-2-1847). Hij overleed hier op 10 juni 1872. Hij kwam in het dorp wonen toen hij zich hier als jongeman vestigde als notaris, omdat hij hiervoor per 17 november 1824 was aangesteld.
detail kerkring, Kadastrale kaart 1811-1832: minuutplan Ooltgensplaat, Zuid Holland, sectie A, blad 03 / I. de Geus
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed MIN08144A03 (CC BY-SA 3.0)
|
Hij werkte als zodanig tot en met 1841. Tegelijkertijd was hij vanaf 1826 t/m 1852 burgemeester van Den Bommel en tevens vanaf 1828 t/m 1852 van Ooltgensplaat. Omdat hij tot groep van de hoogstaangeslagene in de rijks directe belasting behoort is hij tevens verkozen door de provincie Zuid-Holland als een van 39 leden van de Eerste Kamer van 9 oktober 1850 - 1868. Verder was hij Dijkgraaf van diverse polders
41.
Wanneer we de kerk de rug toekeren en de Voorstraat in willen lopen zien we de fraaie en door de tijd getekende schuin gemetselde muur van de schuur. De verschillende kleuren bakstenen zullen hun oorsprong vinden in het feit dat er voorheen nog twee panden stonden. Het hoekpand met schuur werd op de minuutplan Ooltgensplaat (1811-1832) nog aangeduid als 831. Na de schuur ging de nummering verder als 830bis en 830.
Het hoekpand 831 was op dat moment in eigendom van de erven Philippus Blok.
Het huis met schuur 830bis werd in deze periode bewoond door de Veldwachter Bastiaan van Es (~18-6-1769 - 18-7-1836), zoon van Leendert van Es en Maria van Balen. Hij was inmiddels weduwnaar van Jannetje Lagenhoek (~26-2-1775 - 22-9-1812) geworden.
Ooltgensplaat, Nederlands Hervormde kerk
detail verdwenen panden en travalje
bron: Briefkaart 2451, Uitg: L. van Gen - 1920-1939 [scan WP]
|
Het laatste huis met erf en schuur, nummer 830 werd bewoond door de weduwe van Dirk Lagenhoek, Leintje Breborst.
De situatie rond 1915 schetst het beeld waarmee we de huidige muur enigszins kunnen verklaren. De bij het hoekpand (831 - Voorstraat 41) aangebouwde 'schuur' zien we als laagbouw terug in de situatie van ± 1915. Daarachter zien we de twee panden die 830bis en 830 genoemd werden. We zien het schuine dak van de schuur niet voor het buurpand omhooggaan. Deze schuine lijn herkennen we terug in de gele baksteentjes aan beide zijkanten in de huidige situatie. De gele steentjes stammen dus uit de tijd van de smederij. De schuur is tijdens de aanwezigheid van deze naastgelegen panden verhoogd. Dit zal gebeurd zijn begin 1963 tijdens 'een grote verbouwing', zoals we straks zullen zien.
In 1966 worden de pakhuizen Voorstraat 43 en 45 publiekelijk verkocht, waarna ze later zijn afgebroken. Onduidelijk is in welk jaar dit is gebeurd
42.
Na het passeren van het laatste pand van de Voorstraat, waarbij de schuur hoort - dat, zoals we zo zullen zien vele bedrijvigheid heeft gehuisvest - kunnen we een blik werpen in Brandewijnstraat, zoals het steegjes aandoende deel van de kerkring heet. De circa 10 panden die de straat vormen, ogen nu als woonhuizen, echter de afgelopen eeuw was er veel bedrijvigheid gevestigd.
De notaris A.J.C. van Weel verkoopt in 1906 bij veiling, sectie A, no. 1791 - een huis en erf waarin een goed beklante klompenmakerij is gevestigd.
Ook bakker Van Ree is hier gevestigd in 1922. Deze bakker kreeg iemand door zijn spiegelruit gedrukt, nadat er een aanrijding in de straat was geweest.
In 1925 was op nummer 364b schilder J. Nieuwland gevestigd.
Maar ook de straat zelf wordt bij tijd en wijle onderhanden genomen. Zo werd de straat in 1929 opnieuw voorzien van bestrating voor ƒ 900.
In 1936 is de slager L. de Vos voornemens zijn slagerij aan W. Blaak te verkopen, die de zaak zal voortzetten.
Echter in 1946 is en blijft Joh. de Vos zijn slagerij in Brandewijnstraat 3 bemannen. In 1950 heeft hij de zaak verbouwd en gaat verder als "modelslagerij met de modernste electrische koelinstallatie". Hij stopt in 1962 met de zaak en verkoopt het aan Van den Brink. A. van den Brink geeft in 1962 aan dat zijn zaak gevestigd zit in de nummers 3-5, waarbij hij samen met zijn vrouw B.M. van Goor op nr 5 woont. Huisbewoner D. van den Broek woont er ook (in 1982).
Omdat de straat in 1936 toch wel smal bevonden wordt, wordt er in de straat een parkeerverbod ingevoerd. Laden en lossen blijft wel toegestaan.
A. de Berg (19-2-1899) woont in 1941 op nummer 4. Hij blijkt zijn persoonsbewijs (afgeefdatum 10-7-1941) te hebben verloren en wil het graag terug.
De dochter van de bakker, Pie A. van Ree gaat vanaf 3 juni 1942 de Brandewijnstraat A9 verlaten, omdat ze op die dag gaat trouwen.
Brandewijnstraat 9 krijgt op 11 september 1947 een nieuwe bewoonster. Ouders S.L. Birkhoff en J.J. Henny hebben daar dochtertje Johanna Wilhelmina gekregen. Birkhoff runt op dat adres zijn zaak: een smederij. En verkoopt er kachels, haarden, sanitair en huishoudelijke artikelen. In de winter heeft hij stalen schaatsen in het assortiment. In 1956 verkoop hij echter een woonhuis en winkelhuis aan A. de Bonte Wz. We komen de familie Birkhoff in 1960 tegen op nummer 2. Aan het einde van 1962 voelt Jacoba Johanna Henny zich na het plotseling overlijden van haar man Simon Leendert Birkhoff genoodzaakt de zaak met o.a. de smederij aan de Voorstraat 41 en aangrenzende woning Brandewijnstraat 2 te verkopen. In mei 1963 opent Klaas Kamp (en zijn vrouw Tannetje Lientje van der Maden) na een grote verbouwing aan de Voorstraat zijn nieuwe winkel en werkplaats voor rijwielen en bromfietsen. Er is door de verbouwing een ruime winkel op de hoek verkregen met in beide straten een etalage.
Begin 1976 wordt de winkel uitgebreid aan de overkant van de straat met Voorstraat 39, zodat de toegang tot Brandewijnstraat de winkel van K. Kamp is. Deze verbouwing werd uitgevoerd door de firma Dorsman en Van der Welle, timmer- en metselwerk.
Het pleintje bij de werkplaats werd door een groepje mannen 's avonds na de boterham gebruikt om de dorpsnieuwtjes te bespreken. De travalje als hangplek voor de ouderen.
De Brandewijnstraat krijgt maandag 27 oktober 1947 koninklijk bezoek. Prinses Juliana en Prins Bernhard zullen dan door de straat rijden.
Het tijdelijk opgeheven eenrichtingverkeer in de straat i.v.m. de herstelwerkzaamheden aan het Weespad wordt in september 1949 weer ingevoerd.
Het gezin Poortvliet-Maliepaard maakt in 1951 gebruikt van het adres Brandewijnstraat 4. Ze zamelen in 1959 lectuur in voor een lectuur depot van het Rode Kruis.
De heer Simon van der Mast, bakker van beroep, woonde in het woonhuis op Brandewijnstraat 9. Hij kreeg in april 1954 door de burgemeester in zijn woning een eremedaille in de Orde van Oranje-Nassau opgespeld omdat hij 50 jaar zijn beroep uitoefende, waarvan 40 jaar bij J.C. de Ruiter aan de Voorstraat. In 1965 viert hij met zijn vrouw Neeltje van Gelder hun 45-jarige echtvereniging. J.C. de Ruiter was echter eigenaar van het pand. Na diens overlijden verkopen de erven het pand aan L. den Braber Wzn. Het echtpaar Van der Mast blijft de huurder en vieren in 1970 hun 50e echtvereniging.
In 1954 blijkt dat mej. M.L. Quispel aan de Brandewijnstraat 8 woont, waar nieuwe donoren voor bloedtransfusie zich kunnen aanmelden.
In het najaar van 1955 gaat de hele straat op de schop - zoals het hele dorp in deze periode, zoals we straks zullen zien. Er wordt een nieuwe riolering aangelegd en het wordt herbestraat.
De familie Mooijaart-Verweij wonen in 1957 aan de Brandewijstraat 5. Tenzij ze verhuisd zijn, zal dit een typefoutje zijn. Waarschijnlijk zal dit nummer 7 moeten zijn, waar Lambrecht Mooijaart en tot 31 maart 1976 Johanna Verweij woonden.
In het jaar 1961 vond er merkwaardig ongeluk plaats. Iemand op een tractor ramde bij dit ongeval een gevel in de straat.
In datzelfde jaar blijkt ook dat de familie Kooijman-v.d. Veer in de straat woont op Brandewijnstraat 6. De familie wil in de zomer van 1965 verhuizen.
En opnieuw krijgt de straat in 1962 nieuwe bestrating. Deze keer worden er aan beide zijden straatkolken geplaatst en worden de oude straatklinkers vervangen door nieuwe en krijgt het trottoirbanden.
In 1962 woont de familie Beekman-Ockels op Brandewijnstraat 8. Mevrouw is verbonden aan de padvinderij en meneer geeft in de winter o.a. een cursus Algemene ontwikkeling en eenvoudig Engels.
16 januari 1964 wordt L. Dorsman Jzn van Brandewijnstraat 3 de oudste man van Ooltgensplaat. Hij wordt op die dag 95 jaar. Of het adres de juiste is, is echter de vraag, aangezien ook de slager daar zijn winkel heeft. In een volgend bericht zou hij op nr 6 wonen. Beide opgevoerde huisnummers in de krant berusten waarschijnlijk op een misverstand.
Enkele dagen na het vieren van zijn 97e verjaardag komt Leendert Dorsman te overlijden. Hij was op zijn verjaardag in zijn woning Brandewijnstraat 4 - waar hij tevens is geboren - gevallen en liep daarbij een bekkenfractuur op. Hij kwam uit een kostersgeslacht, maar was zelf timmerman geworden. Naar verluidt was hij zeer sterk, kerngezond en vitaal. Een dokter heeft hij dan ook nooit gezien.
Wanneer het pand bij inzet wordt verkocht, biedt G. Kamp ƒ 6400.
Begin 1951 neemt K. Braber een woonhuis over van J. Kamp.
Peter Braber (Braber stamboom XVII-fi) woont op Brandewijnstraat 1, wanneer hij zich op 15 juli 1967 gaat verloven met Marie Koese. Zijn moeder Cornelia Braber-Grinwis wint een maand later een puzzelprijs. J.J. Braber Kz slaagt in mei 1969 voor een bijzondere cursus in de staalindustrie. Vader is Kommer Braber (Braber stamboom XVI-dd). In 1991 verlaat Arie Braber het ouderlijk huis na zijn huwelijk in maart.
Ferdinand Braber (Braber stamboom XVI-de) wordt op zijn 77e verjaardag op 7 mei 1993 gedecoreerd met de eremedaille in zilver in de Orde van Oranje-Nassau. Hij kon geen noot lezen, maar bespeelde 46 jaar lang - met slechts 12 zondagen verzuim - elke zondag het orgel van de Geref. Kerk en wordt gezien als een van de beste kerkorganisten.
Woonde A. de Bonte in 1956 op Brandewijnstraat 9, in 1981 komen we Arie de Bonte W.zn. tegen op Brandewijnstraat 11. In zijn tot winkel-werkplaats omgebouwde garage is hij met de overgenomen apparatuur van Ph. van der Mast een kleinoffsetdrukkerij begonnen. Inclusief drie zelfgemaakte tekeningen gaat hij in 1984 in zijn Stencilinrichting, offsetdrukkerij en kantoorboekhandel het 30 pagina's bevattende Geschiedenis Ooltgensplaat vanaf 1616 laten verschijnen, dat grotendeels ontleend is uit een even daarvoor door de buren gezocht boekwerk van 469 pagina's, bevattende de Beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee, zijne wording en zijn voortbestaan tot op heden van J. van de Waal en F.O. Vervoorn uit 1895 en 1896 (2e druk).
Voor oud-inwoner Jo Kosten (1915-1988) treedt De Bonte als uitgever op. De Bonte laat bij drukkerij Kranse in Sommelsdijk het 220 pagina's dikke historisch verantwoorde boek Tussen kerk en fort drukken, zodat deze in linnen gebonden op 2 augustus 1986 kan verschijnen. Later zal er het een en ander afgedongen moeten worden op het historisch verantwoord zijn. Johannis Kosten werd op 29 mei 1915 te Ooltgensplaat geboren en overleed op 9 februari 1988 te Eindhoven.
In augustus 1988 verschijnt met een omvang van zo'n 30 pagina's Oostflakkee in Vogelvlucht.
Prinses Margriet en de heer Van Vollenhoven, beiden met een middeleeuwse cape omgehangen, wandelen door het dorp Ooltgensplaat tijdens de viering van het 500-jarig bestaan van St. Adolfsland / Rob C. Croes / Anefo (fotograaf). - 05-09-1981
bron: nationaal archief 931-6619 (CC0)
|
Op zaterdag 5 september 1981 krijgt de straat wegens het 500-jarig bestaan van Sint Adolfsland wederom koninklijk bezoek. Ditmaal wandelen prinses Margriet en haar man Mr. Pieter van Vollenhoven door de straat.
Brandewijnstraat 8 wordt tot 8 september bewoond door 1981 Adriaantje Ras Dd.
Vanaf de jaren 80 komen we in Brandewijnstraat 9 een winkel tegen waar van alles "voor de baby" van Ervila wordt verkocht.
De heer K. Kroon op Brandewijnstraat 4 mag het pand in 1984 verbouwen / vernieuwen.
Het pand Brandewijnstraat 6 wordt in het voorjaar van 1986 te koop gezet voor ƒ 98.000 k.k. C. van Kempen krijgt in oktober 1987 een vergunning om de woning te verbouwen.
In de nacht van vrijdag op zaterdag 15 op 16 december 1989 is er een hoofdwaterleidingbuis op de hoek Voorstraat / Brandewijnstraat gesprongen. Hierdoor was er een gat in het wegdek ontstaan dat onzichtbaar was vanwege de plas die het verhulde. Het voorwiel van de auto van 20-jarige automobilist uit Spijkenisse verdween in gat en reed zodoende schade aan zijn wagen.
Halverwege het jaar 1993 nemen Willem Arend van den Berg en Carolien Mosselman na hun huwelijk intrek in het pand op Brandewijnstraat 6
43.
Na dit inkijkje in deze kwart kerkringstraat lopen we de Voorstraat verder in naar het begin van de straat.
Aan de Voorstraat kunnen we een negental monumentale panden ontdekken. Of wij dit ook aan de voorkant kunnen zien blijft altijd de vraag.
Het eerste ons opvallende pand in deze voorname straat is het pand (31692) met nummer 35 dat inderdaad deze status heeft. Zijn eenvoudige gevel met beneden (4x3) 12- en boven (7x5) 35 ruitschuiframen doet dit vermoeden. Het heeft schilddak, waarvan we slechts een van de twee driehoekige dakschilden aan de kopse kant kunnen zien. De twee trapeziumvormige dakvlakken aan beide lange zijden kunnen we ook niet waarnemen. De lijstgevel is van rond 1800. Het pand zelf stamt uit de 17e of 18e eeuw
44.
Opmerkelijk is dat van het pand ernaast, een breed herenhuis van halverwege de 19e eeuw met acht vensterassen, niet als geheel een monumentenstatus heeft, maar voor zowel huisnummer 33 (31691) als 31 (31690) heeft gekregen. Ook dit pand heeft - echter nu in de lengte - een schilddak.
Als scheiding tussen beide panden kunnen we de opvallende muursteen met tekst "wie het verstaet t goet is boven t' guaet" nemen. We zien een onherkenbaar wit dier op een onherkenbaar bruinrood dier staan.
De dieren dienen herkend te worden als (wit) schaap en (donkere) vos.
Een bewoner, J.W. Korteweg uit Ooltgensplaat laat in een ingezonden brief in 1961 weten, dat er - toen het rond 1920 nog goed leesbaar was - geen Wie het verstaet, 't goet is boven 't quaet stond. Daaraan is immers niets bijzonders, dat weet eenieder. Als dat er had gestaan, dan waren er ook wel betere symbolen gebruikt dan de nu opgevoerde schaap en wolf. Er staat namelijk Die het verstaet, t' goed is boven t' quaet. Nu de komma aan de andere kant van de t staat kunnen we lezen: te goed is boven te kwaad. Een schaap is veelal te goed en een wolf feitelijk te kwaad. Maar het schaap staat toch bovenaan
45.
We begrijpen dat de vos dus een wolf dient te zijn.
gevelsteen "schaap op wolf", Ooltgensplaat
|
Jo Kosten geeft in zijn boek Tussen kerk en fort van 1986 op pagina 40 aan dat het om een schaap en wolf gaat en schrijft daarbij de tekst "Die het verstaat, 't goed is boven 't kwaad", met dus de komma vóór de t. Dit wordt door J.W. Korteweg verbeterd in "te goed is boven te kwaad". Daarom staat ook het schaap boven de wolf. Hij schreef het in 1961 ook al eens
46.
Bijzonder genoeg staat er - wanneer wij langslopen - de komma bij de laatste t juist achter de t. Dus de boodschap van Jaap Korteweg is overgekomen.
Deze gevelsteen is echter afkomstig uit een ander pand dat in mei 1966 is ingestort. Dit pand op de Voorstraat 12 had de warme belangstelling van het Instituut Stad en Landschap van Zuid-Holland. Het zou gerestaureerd moeten worden om bewaard te kunnen worden, stellen ze in hun Jaarverslag 1953. De gemeente had het met dat doel in 1960 van de heer H.G.J. Dapper aangekocht. Tot de ramp in 1953 woonde Joh. van Dam er. De familie Neels heeft er ook gewoond. Het pand werd samen met de panden op 10 en 14 gebouwd tussen 1670 en 1690. Ze kregen allen dezelfde gevel, alleen nummer 12 kreeg deze dubbele gevelsteen. Het pand had in de drie eeuwen dat het er had gestaan vele gezinnen onderdak geboden. Veelal woonden er twee of drie gezinnen er tegelijkertijd in het pand.
Na aankoop door de gemeente bleef het geld voor restauratie uit en zag de gemeente zich zes jaar later genoodzaakt om het dak te slopen. Tijdens de sloop stortte echter alles in.
De gevelsteen is - zoals we begrijpen - gered. Er was toen te lezen:
Wie het verstaet
't goet is boven
't quaet
47
Het pandje dat we er zo meteen zullen aantreffen heeft dezelfde vormgeving van raampositie en gevel teruggekregen. De middelste verdieping - waar deze gevelsteen in het oude pand tussen ramen zat - is achterwege gebleven.
Misschien beeldt de gevelsteen de moraal van de fabel van de Wolf en het Schaap van Jean de La Fontaine (1621-1695) uit, die zich weer liet inspireren door de fabels van Aesopus (± 620-560 vOJ). Een wolf beschuldigt een lam onterecht van vervuilen van het water in de rivier. Naar tegenargumenten luistert de wolf niet, hij pakt het lam en vreet het op. Oftewel: het recht van de sterkste geldt altijd. Een bullebak vindt altijd een excuus voor zijn gedrag. De onrechtvaardigen luisteren niet naar het verweer van een onschuldige
48.
En dan vervolgens toch als schaap erboven blijven staan en je niet verlagen tot het niveau van de wolf.
De gevelsteen is nu dus ingemetseld in dit pand, ten tijde dat het gemeentesecretariaat hierin gevestigd zat
49.
Dit is in ieder geval gebeurd voor februari 1974
50.
Aan de overzijde trek een woonhuis de aandacht door "Anno 1752" (31696). Het hoofdgestel van de deuromlijsting wordt gedragen door twee voluutconsoles, de krulornamenten waarvan we ook varianten onder de vensteromlijstingen zien. De vensters op de verdieping hebben vierruitschuiframen
51.
familiewapen pand Voorstraat 26, Ooltgensplaat
|
Het volgende pand staat ook aan de 'even' kant en valt op door het trapgeveltje met twee consoles, waarop een wapendragende leeuw staat. Op de bovenste kunnen we geen wapen vinden. De leeuw boven de ingang draagt een doorsneden schild met halvecirkelvormige onderkant.
De bovenzijde is groen met in rood (keel) een halve leeuw of uitkomende halve leeuw. De onderkant is blauw (lazuur) met in het hart in goud (geel) een omgekeerd gaffel dat links, onder en rechts is omringd door - eveneens in goud - een vijfpuntige ster
52.
Het is onduidelijk welke persoon, echtpaar of familie dit wapen draagt.
Hoewel de meeste panden en pandjes aan de Voorstraat hun eigen charme uitdragen, gaan we ze niet allemaal tonen. Zo hebben nrs 11, 9 en 7 (31688) elk hun eigen bijzonderheden.
We merken hier ook dat de weg van de Voorstraat als oprel onder een kleine hoek naar de kruin van de Slijkdijk en Molendijk gaat. Vaak ligt de reden van zo'n kleine hoek gelegen in het feit dat er een spoorlijn heeft gelegen. Dat is echter hier niet geval. Ook voor paard en (geladen) wagen is het te allen tijde een noodzakelijkheid dat de helling niet te steil is.
Dat het soms niet meevalt bleek in de gemeente Ooltgensplaat op zaterdag 7 juli 1906 toen op de oprel bij de woning van wed. Job Mijs het paard met voerman Kievit van Nieuwe Tonge naar beneden reed en voor de wagen struikelde, viel en zijn nek brak. Wonder boven wonder hield dhr Kievit hieraan persoonlijk niets over
53.
aanzicht hoekpand anno 1690, Voorstraat 1-1a, Ooltgensplaat, februari 1968 / G.J. Dukker (fotograaf)
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 117.193 (CC BY-SA 3.0)
|
Wanneer we de dijk hebben beklommen missen we een pand op de hoek met de Molendijk.
Tot 2009 was hier bakkerij "De Plaete" gevestigd, dat vervolgens werd omgebouwd tot woonhuis. Het pand - volgens de muurankers gebouwd in 1690 - werd samen met het pand ernaast in de jaren 60 van de twintigste eeuw aangeduid als nummer 1 - 1a. Het adres van het ontbrekende pand zal echter in de loop van de tijd Molendijk 2-4 genummerd gaan worden.
De warme en latere Echte Bakker Jan Visseren was in ieder geval tussen mei 1972 en augustus 1990 gevestigd op de Molendijk 2 - 4. De van origine afkomstige Rotterdammer, maar onder andere in Willemstad in de zaak van de bakkersfirma Bunt zijn opleiding genoten, kon de bakkerszaak in het pand voortzetten. De bakkersfirma heeft begin mei de bakkerij onderhands gekocht van de familie Hage.
Jan Hage had de bakkerszaak met kerstmis 1910 overgenomen van W. Korteweg.
W. Korteweg was er acht jaar bakker geweest. In de jaren 1902, 1909 en 1910 was hij tevens op zoek naar bakkersleerlingen en -knechten.
W. Korteweg te Achthuizen koopt in 1904 het huis van wijlen Wed. P. van Loon staande aan de Voorstraat, hoek Molendijk voor ƒ 1760.
De weduwe van Pieter van Loon (1846-1901), Dingena Vroegop (1847-1903) was namelijk 27 mei 1903 op 54-jarige leeftijd overleden. Zij runde daar een "herberg" of dorpslogement. Na het overlijden van haar man waarmee ze het logement deed, vroeg ze en kreeg ze begin 1902 een vergunning om in het perceel Wijk A. No. 1 sterken drank in het klein te mogen verkopen.
Aan het eind van dat jaar 1902 ging het op eerste Kerstdag vreselijk mis in de herberg. Na een woordenwisseling over het toewerpen van iets - dat een stuk krentenbrood bleek te zijn wat door Stefanus Groenendijk was gesneden en verdeeld, ontstond een vechtpartij in het logement, waarbij jaloezie en woestheid de veroorzakende elementen waren, die er tot leiden, dat 21-jarige Corn. de Vos met een mes zijn tegenstander, de arbeider Groenendijk tweemaal onder de arm stak. Dit gaf echter niet veel letsel. De dader trof vervolgens de 24-jarige arbeider Adrianus S. Kooyman (Arie), die hij in het lichaam boven het hart stak. Naar verluidt verdween het mes heel diep in het lichaam. Omstanders en de opgeroepen geneeskundige hulp konden echter niets meer voor de jongeman betekenen. Een half uur na de steekpartij was hij overleden.
De verstandhouding tussen Kooyman en De Vos was al enige tijd slecht, vanwege de jaloezie over het meisje Jannetje de Vos, waarmee Kooyman eerder verkering had.
Aanleiding voor de vechtpartij was het tarten van De Vos door de vrienden Kooyman en Groenendijk. Samen vielen ze De Vos aan en wierpen hem op de grond.
De dader was gevlucht, zo wordt gemeld. De politie had hem echter al spoedig opgespoord en gevangengezet. De volgende ochtend werd hij met de stoomboot Den Bommel naar het Rotterdamse huis van bewaring overgebracht.
Op 3 maart 1903 werd de zaak voor de rechtbank te Rotterdam behandeld. Er waren zes getuigen gedagvaard.
De lijkschouwer dr. Simon Thomas vertelde o.a. dat het mes zo'n 15 cm het lichaam was binnengedrongen en de rechterhartboezem was doorgedrongen.
Groenendijk verklaarde dat hij De Vos een stuk koek had toegeworpen met de woorden "Daar Kees, heb je ook wat, eet ook mee." Waarop De Vos opstond en Groenendijk een schop gaf.
Getuige Van den Bolsum had onder meer gezien dat Groenendijk De Vos als eerste had geslagen.
Getuige Dulleman zei dat er bijna niet geslagen was.
Het meisje Jannetje de Vos, geen familie van, had alleen Kooyman iets zien gooien, maar was al gauw weggelopen en kon zodoende niet veel vertellen.
Veroordeelden, archiefnummer 5225, inventarisnummer 840: Cornelis de Vos, geboren 07-10-1879 te Ooltgensplaat
bron: Gemeente Amsterdam Stadsarchief archiefnummer 5225, investarisnummer 840
|
Een andere getuige wist te melden dat er al meerdere malen een kwestie was tussen dader en slachtoffer en dat Kooyman schimpte op het meisje.
De Vos had mr. H. Kingma Boltjes als verdediger. Het OM eiste, mede wegens de onverschillige houding van de verdachte, 4 jaar gevangenisstraf. De rechter veroordeelde 10 maart de verdachte overeenkomstig de eis.
Ruim twee maanden later overleed de uitbater, waarna er een eind kwam aan de herberg.
Cornelis de Vos, 1.65m komt op 25 maart 1907 weer vrij. Ruim een jaar later zal hij trouwen. Op 26 november 1963 overlijdt hij te Rotterdam.
De uit het Zeeuwse Ouwerkerk afkomstige Jan Hage - in het voorjaar van 1911 getrouwd met Jozina Martina Hoek - droeg zijn zaak in brood, beschuit en banket met kruidenierswinkel - gevestigd aan de Voorstraat A 1 - in deze lange periode per 1-1-1938 over aan zijn zoon M.G. Hage. Ook zoon Hage zou - net als zijn vader - even nadat hij de zaak in handen had gekregen, in het voorjaar trouwen. Op 7 april 1938 huwde hij met M. S. Luteyn.
In februari 1952 meldde Hage dat zijn trouwe woudduiven (ook wel houtduiven genoemd) - die sinds de inundatie en evacuatie tijdens WOII in de door het zoute water omringde lege dorp met dode bomen, jaarlijks in zijn dakgoot komen nestelen en broeden - ook dit jaar weer zijn gekomen. Hij had daarvoor inmiddels een speciaal kistje in de goot geplaatst.
M.G. Hage sloot zich aan bij de Vivo-kruideniers en breidde zijn winkel uit door het te verbouwen en kon zodoende zijn uitgebreide assortiment tonen. Het bleek nog niet aan de wensen te voldoen en zodoende vond er in 1963 nogmaals een verbouwing plaats. Er werd in het oude pand - in de berichtgeving zelfs het bouwjaar 1670 gegeven - aan de dijkzijde een nieuwe winkelpui van voornamelijk glas geplaatst over een lengte van zeven meter. Deze timmerwerkzaamheden werden uitgevoerd door de fa. L.H. Korteweg en Zoon, het metselwerk was in handen de firma A. van Hassent. W. Overbeeke deed de electra en A.L. Hobbel het schilderwerk. De bijzondere bronzen pui werd verzorgd door de firma Bettenhausen in Rotterdam - onder meer bekend van de puien van C&A en De Gruyter.
Nadat ze de zaak aan Visseren hadden overgedragen gingen Marinus Gabriël Hage en Maria Suzanna Luteyn op nummer 27 van de Voorstraat wonen. Bakker M.G. Hage komt op 30 september 2001 op 89-jarige te overlijden. Zijn vrouw komt op 91-jarige leeftijd te overlijden op 14 februari 2004.
Visseren heeft het bakkerspand flink verbouwd en een antieke uitstraling gegeven, zoals we op prenten van Anton Pieck kunnen terugvinden. Zijn reclameboodschappen doorspekte hij met zijn eigen humor. Zo kondigde hij dichtend aan dat ze na 18 jaar stopten met de zaak Ooltgensplaat. In augustus 1990 droeg hij zelf de zaak over - nadat hij een zaak aan de Nobelstraat 15 in Brielle had gekocht - aan Wout Bunt die Jan van Bellen als bedrijfsleider in dit filiaal aanstelde. Per 1 oktober 1992 verkocht Bunt het aan zijn bedrijfsleider Jan van Bellen. Jan Visseren zou kort daarop op 20 januari 1993 op 45-jarige leeftijd komen te overlijden
54.
Vanaf de kruin van de dijk hebben we een mooi uitzicht op de hele Voorstraat. Wij dalen de dijk weer af en lopen naar de haven.
Zicht op voorgevel met middentop, bordes en trapgevels aan de korte zijden, Kaai 2, Ooltgensplaat, 18-09-1907 / G. de Hoog (fotograaf)
[bewerking lichte draaiing, schoning hoeken, WP]
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 000.664 (CC BY-SA 3.0)
|
Vanaf de haven hebben we normaal gesproken een goed uitzicht op de prachtige monumentale en het voormalig gemeentehuis (31686) van Ooltgensplaat. Dit Raadhuis dat gebouwd is tussen 1617 en 1618 staat echter momenteel in de steigers.
Mede met subsidie van de provincie Zuid-Holland, worden onder leiding van Hylkema Erfgoed, met advies van Baas (constructie) en Bloem (installatie), door de aannemer Bouwgroep Peters met medewerking van DWT groep (installatie) en Jobse (leidekken) de werkzaamheden in opdracht van Stichting Welzijnsfonds Oostflakkee uitgevoerd. Het eindresultaat zal nog even op zich laten wachten.
De laatste restauratie was alweer zo'n 80 jaar geleden (1938-'39), dus het zal vast nodig zijn.
|
Overzicht voorgevel en zijgevel raadhuis, Kaai 2, Ooltgensplaat
(CC BY-SA 3.0)
|
1915-1935
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed OF-00466
|
september 2002 / J.P. de Koning (fotograaf)
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 504.263
|
Op de twee foto's van net na de renovatie van 1938 en net voor deze nieuwe renovatie zien we weinig detailverschillen. Dat de nieuwigheid er af is, zien we wel.
Het 'dorpshuis' is waarschijnlijk in opdracht van ambachtsheer François van Aerssen gebouwd, waarbij de schouw Woestinghoven de leiding had en de eerste steen heeft gelegd. Het ontwerp was mogelijk van Melchior van Herbach (Antwerpen, 1579-?). Dit is aannemelijk vanwege de uiterlijke kenmerken - een soortgelijk raadhuis waarvan hij de ontwerper is, staat in het vlakbij gelegen Klundert - en zijn relatie met Prins Maurits.
In het gebouw zat tevens een cachot, een brandspuithuis en een waag. Boven de zandstenen ingangspoort is een gevelsteen te zien met een tijdvers - ook wel jaardicht of chronogram genoemd - waarbij de kapitalen in gevelsteen, in dit geval uitgezonderd de beginletter, tevens gezien moet worden als 'Romeinse cijfers' en zodoende het jaar 1616 geeft
55.
Wie echter het nu opgetekende vers uitrekent, komt echter op het jaartal 1560 uit!
Deeses steens gesChrIft een Ieder een hier gaet ontfoVWen,
Wie Men Van dIt dorpshUYs den eersten steen fonderen saCh.
’t Was den sChoVdt Woest InghVe, dIe ’t eerst begon te boVWen
Weesenden den’t Wadfden JvnI op sIne adoLfsdaCh.
We dienen voor de berekening de volgende geschreven hoofdletters te berekenen (minus de begin-D): M, D, C, L, X, U, V, W, I en Y.
Met de volgende letterwaarden: M = 1000, D = 500, C = 100, L = 50, X = 10, V (U) = 5, W (V + V) = 5 + 5 (=10), I (J) = 1, Y (I + I) = 1 + 1 (=2)
56.
We dienden dus het volgende bij elkaar op te tellen:
C I I V W = 100 + 1 + 1 + 5 + 10 = 117
W M V I U Y C = 10 + 1000 + 5 + 1 + 5 + 2 + 100 = 1123
W C V W I V I V W = 10 + 100 + 5 + 10 + 1 + 5 + 1 + 5 + 10 = 147
W W J I I L C = 10 + 10 + 1 + 1 + 1 + 50 + 100 = 173
117 + 1123 + 147 + 173 = 1560
Om tot het jaartal 1616 te komen, komen we toch weer uit bij de Beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee van Benjamin Boers uit 1843. Ook hij noteert op p. 329 de tijdvers
57.
Ik heb voor de duidelijkheid het verschil in tekst en berekeningsverwerking in vet-roze aangegeven:
Deeses steens gesChrIft een Ieder een hier gaet ontfoVWen,
WIe Men Van dIt dorpshUYs den eersten steen fonderen saCh.
’t Was den sChoVdt Woest InghVe, dIe ’t eerst begon te boVWen
Weesende den tWaeLfden IVnI op sIne adoLphs daCh.
P. W.
C I I V W = 100 + 1 + 1 + 5 + 10 = 117
W I M V I U Y C = 10 + 1 + 1000 + 5 + 1 + 5 + 2 + 100 = 1124
W C V W I V I V W = 10 + 100 + 5 + 10 + 1 + 5 + 1 + 5 + 10 = 147
W W L I V I I L C = 10 + 10 + 50 + 1 + 5 + 1 + 1 + 50 + 100 = 228
117 + 1124 + 147 + 228 = 1616
Na deze wijziging valt ook op dat in de laatste regel "den't wadfden jvni" nu ook leesbaar is geworden: den twaelfden ivni!
Het verschil tussen voor en na de renovatie van 1938 is wel enorm. Deze restauratie stond onder leiding van A. van Essen. Hij maakte veel wijzigingen, die bij de renovatie van 1839 zijn gedaan, weer ongedaan. Hiervoor is bijna het hele pand opnieuw opgebouwd door de Gebroeders Naglé uit Geertruidenberg, die op deze klus hadden ingeschreven met ƒ 37.598 (de begroting was ƒ 39.388). We treffen in de rolwerkgevel nu een Justitiabeeld aan in plaats van een raam. Met een combinatie van geprofileerde baksteen en natuursteen kwamen de nieuwe kruisvensters verdiept te liggen onder een ellipsboog. Het nieuwe verhoogde bordes kreeg twee leeuwen en in plaats van een raampje verscheen een gevelsteen
58.
steen in bordes Raadhuis, Kaai 2, Ooltgensplaat, oktober 1938
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 18.646 (CC BY-SA 3.0)
|
Wapensteen Raadhuis, Kaai 2, Ooltgensplaat, januari 1939 / v.d. Schaft (beeldhouwer)
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 18.782 (CC BY-SA 3.0)
|
detail met waarschijnlijk Van der Schaft aan het werk, 1936
bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 16.474 (CC BY-SA 3.0)
|
De gevelsteen - de wapensteen van Ooltgensplaat - is een ontwerp van beeldhouwer, fotograaf en architect (Niek) Nicolaas van der Schaft, die als Rijksbeeldhouwer van 1930 (officieel 11 juni 1934) tot 1949 in dienst was bij het Rijksbureau voor de Monumentenzorg, al wordt hij tot in 1957 nog als zodanig opgenomen in de Staatsalmanak. Hij staat ook bekend als een van de verzamelaars en grondleggers van de lithotheek RCE.
Niek van der Schaft werd geboren op 12 april 1893 in de toenmalige gemeente Hof van Delft als zoon van werkman Nicolaas van der Schaft en Antonia Charlotta Theodora Vermeulen die op 27 mei 1892 in ondertrouw gingen.
Hij trouwde als assistent boetseren aan de THDelft beeldhouwer in 1921 met de Zeeuwse Maria Pieternella Johanna (Nel) de Munck. Het is onbekend wanneer hij is overleden.
Gezien de getoonde boetseerwerktuigen maakte Van der Schaft eerst een versie op ware grootte van klei. Waarschijnlijk nadat deze versie is goedgekeurd werd ongeveer hetzelfde beeld in steen uitgehouwen. En wederom toont hij tevens zijn werktuigen. Deze werd als gevelsteen in het bordes gemetseld
59.
Bovenin de gevel is wel de oeil-de-boeuf teruggekeerd, een ovaalvormig raam dat aan een ossenoog doet denken, waarin naar verluidt een door Johannes Burgerhuys ( -1679) in 1613 gegoten klok hangt.
Aangezien er drie opeenvolgende generaties Burgerhuys zijn: Jan Burgerhuys ( -1617) - begraven op 9 november 1617, Michiel Burgerhuys ( -1651) en Johannes Burgerhuys ( -1679) lijkt het niet waarschijnlijk dat Johannes de maker is. Er zit namelijk 66 jaar tussen het gieten van de klok en zijn overlijden.
Daarentegen zijn er van Jan diverse klokken uit deze periode bekend: 1607 in Delft, 1608 in Bendochy Church in Schotland, 1611 in Cadzand, 1613 Ritthem en 1614 Teroele in Friesland
60.
Bekende klokken van Michiel zijn die uit 1619 in IJzendijke en Sint-Anna-ter Muiden. Vervolgens een tiental klokken die hij maakte tussen 1620 en 1645: 1620 Kloetinge en 's-Heerenhoek, 1622 Zierikzee, 1632 Edinburg, 1632 Kloetinge, 1634 Aagtekerke, Zierikzee 1635, Vrouwenpolder, Weskapelle en Meliskerke 1636, Oostkappele, Schipluiden en Middelburg 1638, Brouwershaven 1641, Nieuwerkerk (Schouwen) 1645
61.
Bekende klokken van Johannes (mogelijk een zoon van Michiel, maar dat is niet zeker) zijn die uit 1642 te Ouddorp en Ierseke, 1643 Biggekerke en Hulst, 1646 Sint-Lourens, 1647 Hardenburg, 1648 raadhuis Hulst en 1649 in Breskens en Achterroehl. In twintig jaar daarop goot hij nog een tiental en ook in Schotland zijn er diverse te vinden
62.
Het lijkt daarom voor de hand te liggen - indien het jaartal van de klok 1613 is - toe te kennen aan Jan Burgerhuys in plaats van zijn (mogelijke) kleinzoon Johannes Burgerhuys.
Wanneer we ons omdraaien hebben we weer zicht op de haven Ooltgensplaat. Lag de haven in het begin van zijn bestaan direct aan zee. Tegenwoordig dien je eerst nog een kilometerlang vliet te varen om rond 1900 eerst in Ventjagersgaatje komen en verder zuidwaarts in het Hellegat.
Deze poldervliet doet inmiddels ook deels dienst als haven.
Om de haven en deze lange poldervlieten bevaarbaar te houden is een spuiboezem aangelegd, die bij vloed volliep. Wanneer het eb was werd de sluisdeur van de spuikom geopend om het neergeslagen prut weg te spoelen naar zee. Zo bleef de steeds langer wordende aanvoergeul door de tijd heen bevaarbaar.
Er wordt op woensdag 20 april 1763 publiekelijk een klus aanbesteed door de schout en schepenen van Adolphs-Land om reparatiewerkzaamheden - er was een gat te vullen - te verrichten aan het Noorden-Hoofd, aan het einde van de haven van Ooltgensplaat
63.
In het voorjaar van 1809 wordt de opdracht gegeven om de haven - ten koste van alle belanghebbenden - te verbeteren
64.
In het bijzijn van A. Blanken Jz wordt in de herfst van 1817 het vernieuwen en repareren van het havenhoofd van de rijzendam en loopgang aanbesteed
65.
Twaalf jaar later wordt er opnieuw een aanbesteding uitgeschreven voor het maken van een Rijzen Zinkdam aan de noordzijde van de haven
66.
Zo'n rieten of houten dam of wal heeft het doel om het water te keren of doet dienst als golfbreker. In dit geval zal rijshout, meestal wilgenhout, gebruikt worden
67.
De vaarroute moet vanwege voortdurende natuurlijk ophoging van de platen bij en voor de havenmond worden aangepast. Dit geldt eveneens voor de vaarroute van het Krammer naar het Hollands Diep dat telkens anders betond wordt
68.
Om de vaarroute voortaan door het Hellegat (of Hillegat) te laten verlopen, wordt er in de jaren 70 van de negentiende eeuw in de Tweede Kamer aangestuurd om het Ventjagersgaatje af te sluiten met een 3000 meter lange strekdam. Hierbij ontstaat de angst dat daardoor de haven van Ooltgensplaat onbruikbaar zal worden
69.
Het plan zal voortgang vinden. In het 1874 wordt er daarom ƒ 300.000 van het geraamde ƒ 529.000 op de begroting gezet. Met deze stroomleidende dam, dat aan de havendam zal worden aangesloten, wordt het Ventjagersgaatje afgesloten. Het water dat over de zogenaamde vlakte van Ooltgensplaat stroomt zal gedwongen worden om op de gewilde plek voor voldoende diepgang te gaan zorgen. De dam zal een lengte krijgen van 3250 meter. Bij de aansluiting met de havendam zal deze 1 meter boven AP zijn. Na 1000 meter zal de hoogte afgedaald zijn tot een halve meter boven AP. Daarna zal het 1300 waterpas op een halve meer boven AP doorgaan. Het laatste stuk van 950 meter zal dalen tot uiteindelijk AP. Voor het aanleggen van de dam zal op de gewenste plek een nieuwe vaargeul worden gebaggerd, dat 40.000m3 specie zal gaan leveren
In 1895 wordt het plan uiteindelijk verworpen
70.
Dat de vlakte van Ooltgensplaat bij onstuimig weer ook voor de nodige problemen zorgt, blijkt uit het feit dat er binnen een half jaar twee schepen zonken. Tussen 7 en 8 december 1886 zonk het tjalkschip Volharding met een lading steenkool, met bevaarder J. Zeilmans uit Waspik. Op 16 april 1887 zonk een kilometer zuidelijker het tjalkschip Twee Gebroeders, 132 ton, met bevaarder J. Vermeulen van Willemstad dat met kisten bier en vaten zwaarspaath, het delfstof en mineraal bariet dat niet oplost in water, geladen was.
Eerder, op zaterdagavond 24 november 1883, zonk het Rijnschip van de wed. Kosters uit Waspik, dat geladen was met 112.000 kilo steenkolen voor Middelburg. Het waaide bij eb om, toen het vlakbij de haven voor anker lag wegens onstuimig weer op het Volkerak. De 72-jarige weduwe kon zich ternauwernood, met haar twee zoons en nog wat kleren meenemende, redden met de boot.
Vervolgens zonk het tjalkschip Ebenhaëzer, 35 scheepston, op 20 november 1888 in het Ventjagersgaatje bij de haven. Bevaarder was L. Muller uit Sliedrecht die een lading beetwortelen, de suikerbiet, vervoerde.
Ook in het najaar van 1894 is er door een rukwind het ijzeren aakschip Broedertrouw van de broers Hoek omgeslagen en gezonken
71.
In de haven zelf liggen de schepen schijnbaar veilig, daarover komen we geen berichten tegen. Wel is er menselijk leed door verdrinking. Zo verdronk op zaterdagochtend 20 juli 1907 de knecht bij de carrouselhouder H.R. uit Bergen op Zoom, de 23-jarige Johannes Franke, terwijl hij aan het zwemmen was in de haven met iemand anders. Al snel waren er drie roeiboten ter plaatse om met haken te dreggen. Dit lukte echter niet. De burgemeester J. v. Putten was ook ter plaatse en ontkleedde zich samen met de zoon van dr. J.A. Hers, F. Hers en gingen beide te water. F. Hers wist de drenkeling naar boven te brengen, die echter al was overleden. Vader dr. Hers bracht echter nog anderhalf uur lang alle gewenste middelen in werking om hem weer in land der levenden te krijgen. Echter zonder resultaat
72.
Na langdurig getouwtrek met het Rijk - met ook de vele ontwerpen van Johan van Veen om oplossingen te bewerkstelligen - over verbetering van de haven van Ooltgensplaat aan het begin van de twintigste eeuw, gaat B en W van de gemeente Ooltgensplaat het uitbreiden van de los- en laadplaat aan de Schrappolder ten Noorden van de haven van Ooltgensplaat aanbesteden. Het is tevens de bedoeling dat de haven daar verbreed wordt. Dit deel staat in direct contact met het Ventjagersgaatje
73.
De verzanding van de haven zet in de jaren gewoon door. In de jaren dertig blijkt dat de overtocht naar de Brabantse wal met de stoombootmaatschappij Mercurius slechts van drie uur vóór tot twee uur ná hoog water auto's overgezet kon worden.
Het plan werd daarop opgevat om de verzande haven van Ooltgensplaat zodanig uit te baggeren, dan men niet meer afhankelijk was van de getijden. Het zou de bevolking - circa 34.000 wonen er op het eiland - uit hun isolement brengen en de handel en toerisme stimuleren
74.
Ook zou het beter zijn voor de tramverbindingen op het eiland. De tram op eiland is sinds zijn bestaan verliesgevend. Een goede veerverbinding naar de overkanten zou de trammaatschappij winst kunnen opleveren, zo is de gedachte. Vanuit Ooltgensplaat wordt dan gedacht aan een verbinding met Dintelsas. En aangezien de haven in Ooltgensplaat niet meer als aanlegplaats kan worden benut zou de Galteesche sluis (Sluishaven) hiervoor geschikt gemaakt voor kunnen worden
75.
De opgerichte stoomboot-onderneming Mercurius van de heer Kraak in Rotterdam kreeg voor drie jaren een concessie van het bestuur van "Mark en Dintel" - ten nadele van de veerman Weygand, die toch zonder concessie de concurrentiestrijd aanging, doch verloor.
Mercurius bleek vanaf de start zeer succesvol en zette vele vakantiegangers en auto's over
76.
Echter, de Sluissche haven toonde al snel gebreken. Bij B en W Ooltgensplaat zijn al geluiden waar te nemen om deze haven voor de stoombootverbinding te sluiten en bovenal dat men de haven in het dorp verbeterd wil zien, aangezien het een echt getijhaven is geworden. Wegens de veiligheid wordt per 1 september 1934 de veerverbinding op de Sluissche haven dan ook gestaakt
77.
Echter, de Stoombootonderneming van de heer Kraak stoort zich niet aan dit verbod en blijft Ooltgensplaat - nu de haven - opnemen in diens veerverbinding waarin ze voor eigen risico hebben geïnvesteerd en concessie hebben. Dit had tot gevolg dat het Openbaar Ministerie te Middelharnis zich genoodzaakt zag de veer Mercurius I in beslag te nemen.
De Stoombootonderneming gaat vervolgens de veerdienst nu met de nog grotere veer Mercurius II voortzetten. Telkens wordt na het aanmeren het door de instanties geplaatste hek verwijderd om de passagiers en auto's te laden en lossen, om net voor vertrek de afzetting weer in oude toestand terug te plaatsen. Bij laagtij is men zelfs genoodzaakt om de passagier met een roeiboot aan wal te brengen. De politie verbaliseert herhaaldelijk
78.
Er werd een nieuwe workaround gevonden. De timmerman van het hek ging op een naastgelegen weiland van een boer een aanlegsteigertje maken, waarover zelfs de wagens aan de kant kwamen. Aan het begin van de weg over het weiland van de boer kwam een bordje staan, met daarop de tekst: "Verboden toegang mits passagiers der boot van Kraak."
Maar aangezien deze weilandweg uitkwam op een weg dat onder toezicht van het Waterschap, bleef een respons niet lang uit. Ook zij plaatsten een bord, direct naast die van de boer: "Het bestuur van het waterschap den Dijkring Flakkee maakt bekend, krachtens art. 5 der politieverordening, dat de dijk van den Grooten Adriana Theodorepolder niet mag worden bereden met door motorische kracht voortbewogen voertuigen en eveneens dat langs de steenglooiing en van de werken van dezen dijk geen vaartuigen van welken aard mogen vastmaken." Zoals immer blijkt, zijn regelgevingen nooit waterdicht en worden er immer mazen gevonden. Ook zo nu. De workaround van degenen die toch met de wagen gebruik wilden maken van deze goedkopen veer, zetten de motor van de wagen uit op het verboden deel en duwden gezamenlijk de wagens waarna ze weer verder konden rijden
79.
En inmiddels is er nog steeds geen fatsoenlijke oplossing gevonden om de eilandbewoners aan een hedendaagse normaal bevonden verbinding te bezorgen. En zo blijft een reisje naar Rotterdam - hemelsbreed een paar kilometer (in werkelijkheid 25km) verderop - uren duren. Bewoner van Ooltgensplaat A. Hobbel C.Wzn wijdt het aan de praatcultuur. Baggeren moet men.
80.
Van Brabantse zijde is men echter van mening dat er hun geen blaam treft, maar dat op het eiland een verkeerd inzicht is. Daarnaast bevindt zich op het eiland een groep particulieren die ondanks de veel te kleine financiële draagkracht van deze gemeenschap hun zin wil doordrijven
81.
Vervolgens gaat de Staatscommissie Van Rijckevorsel hier nog eens overheen door de lagere overheden te betichten dat er vergunningen zijn verleend die niet verleend hadden moeten worden. Tijdens een eerdere vergadering onder leiding van de commissaris der Koningin is er gezegd dat er een stichting diende te komen
82.
Intussen heeft de kantonrechter uitspraak gedaan in de zaken die Kraak had aangespannen. Der rechter was van mening dat de afsluiting van de Sluishaven onrechtmatig was. De 16 à 17 opgemaakte processen-verbaal en inbeslagname van Mercurius I werden ongedaan gemaakt
83.
Op 14 mei 1935 wordt er een nieuwe veerverbinding tussen Ooltgensplaat en Dintelsas geopend. De Galateesche Haven (Sluishaven) is daarvoor onderhanden genomen en weg ernaartoe is verhard. De Rotterdamse Reederij van der Schuyt gaat de veer exploiteren met een veerboot dat een ruimte biedt aan personenauto's en vrachtauto's, ter grootte van ± 15 gemiddelde personenauto's. Het heeft een comfortabele accommodatie voor passagiers en berging voor rijwielen. De dag ervoor werd het in het bijzijn van zo'n 200 genodigden geopend de Commissaris der Koningin in de provincie Noord-Brabant, Mr. Dr. A.G.B.M. van Rijckevorsel. Dat de nieuwe verbinding belangrijk is blijkt wel uit de vele autoriteiten die acte de présence gaven. Naast de alles gladstrijkende Stichting Veerverbinding Flakkee - Noord-Brabant (onder voorzitterschap van burgemeester Donkersloot), de minister van Waterstaat, Rijkswaterstaat, Provinciale Waterstaat van Zuid-Holland en van Noord-Brabant, burgemeesters van de betrokken gemeenten, A.N.W.B, K.N.A.C, en B.B.N., KvK van West-Brabant en Dordrecht en nog anderen
84.
Nieuwe problemen van dezelfde orde - dichtslibbing - dienen zich aan na de afsluiting van het Volkerak. Naast dat het tempo van de dichtslibbing is verhoogd, zijn ook de hogere waterstanden een probleem. Door dat laatste zullen de sluisdeuren voor de haven van Ooltgensplaat gesloten moeten blijven en is zodoende onbereikbaar. En net nu juist uit een nieuw rapport blijkt dat er behoefte is aan havencapaciteit voor de beroepsvaart. Deze haven is slechts tegen zeer hoge kosten geschikt te maken voor de deze nieuwe behoefte en valt daardoor af. Wederom wordt gekeken naar de geschikte locatie de Galateesche Haven (Sluishaven) waar ook voldoende ruimte is voor vestiging van industrie.
De haven van Ooltgensplaat zal een recreatieve bestemming krijgen, zo is het plan in het rapport
85.
En aldus geschiedde, zoals we nu kunnen aanschouwen.
Een opmerkelijk tekst "Zaadteelt en Zaadhandel" op een breed gebouw met veel stijlwisselingen vraagt uitkijkend over de haven om enige aandacht. Twee gedenkstenen in de muur zijn elk aan een zijde van de dubbele deur geplaatst. De jongste steen aan de rechterzijde memoreert de hoogte van waterstand tijdens de watersnoodramp van 1953. We kunnen concluderen dat het ook achter de ramen te zien was.
De linker steen wil de eerstesteenlegging in herinnering brengen met de volgende tekst:
De eerste steen gelegd
op 16 juni 1925
door
Kornai Margit
geb. 15 juni 1916
te Budapest
Dit Hongaars meisje was hier tijdelijk naartoe gekomen en mocht de eerste steen leggen van het nieuwe Zaadpakhuis en Kantoorgebouw van A. van Rossum. Ze was de dag ervoor negen jaar geworden. De familie Van Rossum hadden in 1920 al eerder twee kinderen te gast gehad, dit waren toen Hedvig Kornai en Vali Kornai.
Na de beëindiging van WOI was er in Hongarije veel armoede en heerste er een hongersnood. Hongarije was als verliezer van de oorlog geïsoleerd geraakt binnen Europa en geen enkel land bood hulp. Behalve (protestants) Nederland, gevolgd door (katholiek) Vlaanderen en in mindere mate wat andere landen die niet hadden deelgenomen aan deze strijd. Met speciale kindertreinen werden kinderen naar Nederland gehaald en ondergebracht bij pleeggezinnen. Deze hulpactie zou vanaf 1920 starten en tot 1927 duren. De eerste trein vertrok op 8 februari 1920 uit Budapest met 600 kinderen. Nederland ving totaal zo'n 28.000 kinderen op. Zo'n 8 tot 10% bleven.
Andor Kosma schreef na aanleiding van deze hulpactie - in het Nederlands vertaald - in 1920 het gedicht "Het Hollandsch Hart":
Gij Hollanders! Overwinnaars der zee,
Die land maaktet en land kondt behouden,
Gij zijt groot, niet in getal maar van hart.
Gij zijt helden te land en ter zee!
Trouw en sterk van hart en gemoed
en wij op wie uw goedheid afstraalt,
wij begroeten u en huldigen u,
wij arme, beroofde, gekwelde Hongaren.
Dit gedicht is eveneens opgenomen in Het Hongaarse Raam. Dit glas in loodraam was een geschenk in 1923 aan koningin Wilhelmina, onder meer als dank voor het opvangen van Hongaarse kinderen na de Eerste Wereldoorlog en ter gelegenheid van haar 25-jarig regeringsjubileum.
Halverwege september 1925 was de bouw van het nieuwe pand van A. van Rossum voltooid.
86.
A. van Rossum is Arie van Rossum, geboren op 14 mei 1869 als zoon van Huibert van Rossum en Gerdiena Ariena Punt en zal als 24-jarige met de eveneens 24-jarige Johanna Cornelia Donkersloot huwen in de zomer van 1893 op 16 september.
A. van Rossum is op 27 januari 1908 tot notabel der Ned. Herv. Gemeente te Ooltgensplaat gekozen.
In 1913 wordt A. van Rossum, Ooltgensplaat lid van de Afd. Oostelijk Flakkee, van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw.
Arie van Rossum, staat in februari 1917 genoteerd als landbouwer en commissionair, wanneer hij samen met anderen een Coöperatieve Vereeniging tot het aankoopen van brandstoffen en andere verbruiksartikelen en den verkoop daarvan "Algemeen Belang" te Ooltgensplaat opricht.
In het landbouw weekblad komen we in het voorjaar van 1918 voor eerst een advertentie tegen, die wijst op zijn zaadteelt en zaadhandel. Deze plaatst hij onder zijn eigen naam.
Hetzelfde jaar zien we hem als Secretaris A. van Rossum, Slikdijk A. 89 Ooltgensplaat verschijnen voor Zuid-Holland in de "Lijst van Secretarissen der Plaatselijke landbouwcommissies in Noord- en Zuid-Holland, belast met de afgifte der zaaizaadbonnen".
In het voorjaar van 1921 wordt de hengst (type trekpaard) zonder stamboek genaamd Leo-Ooltgen van A. van Rossum te Ooltgensplaat afgekeurd tijdens de Rijkshengstenkeuringen.
In de zomer van 1922 zien we dat hij bereikbaar is per telefoon. Hij heeft Tel.No. 3!
Door vertrek van een raadslid, wordt A. van Rossum in november 1923 raadslid van de gemeenteraad, aangezien hij de volgende op de lijst is.
Ter ontspanning doet hij ook mee met het oplossen van de Prijsraadsel in de Boerderij van 15 oktober 1924. Circa twee derde van de inzendingen zijn goed, waaronder die van hem. Hij wint een snoeimes.
Een volgende stap in de reclame is de vermelding eind 1926 als A. van Rossum, Zaadteelt-Zaadhandel, waarbij hij tevens op zoek is naar actieve agenten.
Dit zal echter geen vervolg krijgen, want hij komt op bijna 58-jarige leeftijd na een ziekteperiode te overlijden op 14 februari 1927. Dan blijkt dat hij tevens dijkgraaf en bestuurslid was van verschillende polders (Waterschap de) Dijkring Flakkee en Galathee- en Mariapolders, kassier der Coöperatieve Boerenleenbank en vertegenwoordigende den Vrijheidsbond.
De zaadteelt en zaadhandel gaat als fa. A. van Rossum gewoon door.
Zijn vrouw Johanna Cornelia Donkersloot, geboren op 17 april 1869 zal 95 jaar worden en op 4 juni 1964 komen te overlijden
87.
Wanneer we naar de andere zijde van de Kaai kijken, treffen we daar het weeghuisje aan en zien we het kunstwerk van Hugo Kaagman (Haarlem, 1 maart 1955), dat hij in opdracht van Kunstgebouw heeft gemaakt. Dit was in 2011 in het kader van het project Havenkanalen in Beeld, dat ontstaan was naar aanleiding van het provinciale themajaar 2010 Leve de vaarwegen en waterlinies.
Het kunstwerk werd op Koninginnedag (30 april 2011) na de traditionele aubade - het in de ochtend toezingen van de koning(in) of plaatsvervanger - onthult door wethouder Dick van Puffelen.
In dit werk heeft Hugo Kaagman getracht, in samenwerking met de bewoners, de oude beelden uit en van het dorp te verbeelden. De bewoners gingen op 14 december 2010 met Kaagman in gesprek voor ideeën en inspiratie. In dit beeldverhaal Canon van Ooltgensplaat wordt de geschiedenis van Ooltgensplaat, de bedijking, de slikhuisjes, overstromingen, het raadhuis, de kerk, de oorlogen, het fort en de tram in Delfts Blauw street-art getoond op de kademuur.
Ook het weeghuisje is van binnen omgetoverd tot een minimuseum om vanaf buiten te bekijken, een soort kijkdoos.
Hoewel dit een project uit 2011 is, ondertekent Kaagman het zowel met 2011 als 2015. Dit laatste jaar is het jaartal van de restauratie
88.
Het weeghuisje (521891) is in een stijl die verwant is aan de Delftse School gebouwd tussen maart en juli 1939. De waag zat namelijk eerst onder het bordes van het Raadhuis, dat in 1938 werd verbouwd.
De oude waag uit 1930 uit het Raadhuis werd overgeplaatst naar de Galatheeschehaven. De nieuwe waag werd met medewerking van de Dijkring Flakkee geplaatst op de huidige plaats. De toestemming van de Dijkring was hiervoor uiteraard nodig, er moest immers in de dijk gegraven worden.
Net als verbouwing van het Raadhuis, is dit nieuwe gebouw een ontwerp van Albert van Essen uit Voorburg. Van Essen werd in Veenendaal geboren op 2 februari 1890. Hij overleed in Voorburg op 21 oktober 1967.
Vooral de blindjes en dakpannen doen denken aan een oud gebouw, dus passend bij het gerestaureerde Raadhuis. Het sterk uitstekende dak aan de havenzijde, laat echter ook nog zien dat hij aanvankelijk een volger was van de stijl van de bekende Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright die zich liet gelden met onder andere de flinke dakgoten.
Het is - samen met de brugput en keermuur aan de kade - gebouwd door firma Gebr. Naglé uit Geertruidenberg, onder toezicht van de gemeente opzichter H.C. de Ruiter. De bouwkosten waren ƒ 2435.
Deze weegbrug van de firma Witvliet uit Middelharnis kon maximaal 20.000 kg wegen. De houten vlonder was 8 meter lang en 2½ meter breed.
De brug werd woensdag 5 juli 1939 in gebruik genomen.
Twintig jaar later - in 1960 - werd er een nieuw rijdek op de weegbrug geplaatst. Begin 1971 werd op advies van de Commissie Openbare Werken besloten de weegbrug op te heffen.
De houten vlonder van de weegbrug die in het wegdek op de Kaai aanwezig was - om de vrachten te wegen - is nu vervangen door straatklinkers
89.
Wij worden dan ook niet gewogen wanneer we er overheen lopen op weg naar de spuiboezem of spuikom. Deze ligt inmiddels verwilderd dienst te als een waterscheiding tussen de tuinen van de bewoners aan de Molendijk en de Spuidijk.
Een halve eeuw geleden - begin jaren 70 van de twintigste eeuw - was deze spuikom zelf dichtgeslibd en verworden tot een stinkende modderpoel. Het was gebruikelijk om de Spuiboezem met enige regelmaat uit te baggeren. In 1954 is dit nog door de firma Oosterwijk uit Rotterdam gedaan. Het werd toen met een dragline van de firma Brul uit Doetinchem uitgediept en verbreed. Tijdens het baggeren kwam naast een granaat ook de tijdens rampnacht weggespoelde portemonnaie van de heer Piet of Pieter Snaauw (1865-1959) naar boven. Het papiergeld was inmiddels verteerd.
Meerdere baggersessies volgden, die tijdelijk resultaat gaven. Een echte oplossing bracht de nieuwe riolering, zodat er geen afvalwater op de Spui werd geloosd. Tot die tijd kwamen de rioleringen van de Molendijkse bewoners en zo goed als de totale afvoer van de dorpsriolering uit op deze spuiboezem. Dit dorpsriool - in 1952 aangelegd door de firma Van der Wiel uit 's-Gravendeel - kreeg een rioolgemaal van de filma J. le Comte uit Sommelsdijk dat de afvoer verzorgde naar de spuikom. Deze voorraad kon echter pas geloosd worden in de Kaai, wanneer het waterpeil daar lager is. Via de haven ging het naar het Volkerak.
Na de nieuwe riolering konden de bewoners eindelijk opgelucht ademhalen en tuinen en steigers aanleggen. In het schone water van de jaren 90 zwommen inmiddels onder andere baarzen, snoeken, blieken, vorens en karpers rond
90.
Onze aandacht wordt echter getrokken door andere beestjes die we achter de grote dorpsparkeerplaats voor vrachtwagens en personenwagens tussen de Havendijk en Dorpsweg zien grazen. Dit is goed om te weten dat hier een parkeerterrein is, aangezien de Havendijk ook de toegangsweg is naar het Fort Prins Frederik.
Wij besluiten echter om eerst ons rondje om de kerk te doen en lopen terug naar de Slikdijk.
noten:
1.
Omringd door water : De geschiedenis van de 25 Nederlandse eilanden / Jan Bank, Doeko Bosscher. - Amsterdam : Prometheus, 2021. - ISBN 978-90-446-3797-7. - p. 620;
2.
Telefoon en mailcontact Jan, Adri en Sari van Dongen, 24-2 - 9-3-2023 (van het voormalig transportbedrijf G. van Dongen, inmiddels VDH Company - VDH Dirksland);
Delpher:
Algemeen Dagblad, 18-07-1964 De brug open: : Vreugde op Goeree-Overflakkee, maar ook nieuwe nachtsloten op vele huisdeuren / Van een onzer verslaggevers [met tekening van Bas van Dongen];
Het Parool, 20-07-1964 Eerste betalende rijder over Haringvlietbrug Minister als tolgaarder : Lof voor de 72-jarige initiatiefnemer Sieling / (Van een onzer verslaggevers);
De nieuwe Limburger, 21-07-1964 Minister Van Aartsen stelt brug voor het verkeer open Grote chaos bij Haringvlietbrug;
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws, 20 juli 1955 Transportbedrijf G. van Dongen te Dirksland gehuldigd;
Eilanden-Nieuws, 22 mei 1962 Familieberichten Adrianus Johannis van Dongen;
Eilanden-nieuws, 21-07-1964 Dit was het grote moment: Minister van Aartsen verkocht het eerste kaartje voor de brug;
De Stem, 21-07-1964 Minister verkoopt tolkaart voor Haringvlietbrug (foto met kaartverkoop J. van Aartsen aan Bas van Dongen);
Eilanden-Nieuws, 1 april 1997 Familieberichten Gijs van Dongen;
Eilanden-nieuws, 7 december 1999 Familieberichten Bas van Dongen;
Eilanden-Nieuws, 20 december 2005 G. van Dongen Transport internationaal bedrijf van Flakkeese bodem / Adri van der Laan;
Eilanden-Nieuws, 19 november 2013 Familieberichten;
Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Opening Haringvlietbrug;
Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Flakkee uit zijn isolement / J.C. Both, p. 4;
Online Begraafplaatsen Adrianus Johannis van Dongen;
3.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-Nieuws, 11-03-1960 Jaarvergadering Flakk. Gemeenschap gewijd aan de brug : Hoofdingenieur Zandveld spreekt over bruggenbouw speciaal over het Haringvliet;
Wikipedia Lijst van Nederlandse ministers van Verkeer en Waterstaat;
Wikipedia Jan van Aartsen;
Parlement.com Mr. J. (Jan) van Aartsen;
4.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws, 18-06-1952 De vaste oeververbinding en verbetering veerdiensten;
5.
Omringd door water : De geschiedenis van de 25 Nederlandse eilanden / Jan Bank, Doeko Bosscher. - Amsterdam : Prometheus, 2021. - ISBN 978-90-446-3797-7. - p. 620;
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-Nieuws, 9 december 1953 N.V. Brugverbinding Goeree-Overflakkee Hoekse Waard opgericht;
6.
Rijkswaterstaat Haringvlietbrug (A29);
De geschiedenis van de Haringvlietbrug / J. Knape (lezing), p. 94-95 (in: Zuid-Holland, Elfde jaargang, Nr 4, oktober 1965, p. 89-96;
7.
Delpher:
Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad, 08-03-1961 Aanbesteding brug over Haringvliet;
8.
Delpher:
Algemeen Dagblad, 14-09-1962 In Haringvliet: Eb legde brugdeel zachtjes op zijn pijlers / Van een onzer verslaggevers;
nationaal archief, 2.24.05.02 volgnummer 2 | ANP Foto, Fotocollectie Elsevier, 13-09-1962, © ANP;
9.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-Nieuws, 11 september 1891 Melissant;
Eilanden-Nieuws, 7 mei 1952 Nalezing over ht bezoek van de Minister van Verkeer en Waterstaat aan ons eiland;
Eilanden-Nieuws, 19 november 1952 Vaste verbinding Flakkee - vaste land;
Eilanden-Nieuws, 17 juli 1964 Nog twee dagen ..... en Flakkeee is uit zijn isolement! Een stukje geschiedenis;
Eilanden-Nieuws, 1 juli 1975 Exploitatie van Haringvlietburg vanaf vandaag in handen van 't rijk Burg. v. d. Harst: "Het was toch een lucrative brug!";
Delpher:
Algemeen Dagblad, 01-06-1964 Flakkee vast aan Hoeksche Waard Een grote dag voor Pieter Dirk Sieling Laatste deel van Haringvlietburg op zijn plaats / Van een onzer verslaggevers;
Dag van toen Haringvlietbrug maakt einde aan isolement Goeree-Overflakkee;
Rijnmond, 20 juli 2021, 12:00 'Dan bouwen we hem zelf wel': Dit is het bijzondere verhaal van de totstandkoming van de Haringvlietbrug / Marcia Tap;
Rijnmond, 25 juli 2021, 10:17 Boer Sieling gaf met zijn volharding en koppigheid Goeree-Overflakkee de Haringvlietbrug / Marcia Tap;
10.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-Nieuws, 7 augustus 1981 Dhr. P.D. Sieling overleden;
Delpher:
Nederlandsche Staatscourant : Bijvoegsel no. 90, 10-05-1920 Akten betreffende coöperatieve vereenigingen - No. 6373;
De Volkskrant, 04-03-1961 Man van "Geduld en Volharding" Pieter Dirk Siling vocht zijn halve leven lang voor brug naar Goeree / (Van onze correspondent);
11.
Krantenbank Zeeland:
Opbouw, 10 mei 1946 De Nederlandsche pers bezoekt Goeree en Overflakkee;
Opbouw, 12 november 1946 Het hoogbezoek aan ons eiland : Daarna hield de Heer Sieling een betoog;
Delpher:
De Volkskrant, 04-03-1961 Man van "Geduld en Volharding" Pieter Dirk Siling vocht zijn halve leven lang voor brug naar Goeree / (Van onze correspondent);
Omringd door water : De geschiedenis van de 25 Nederlandse eilanden / Jan Bank, Doeko Bosscher. - Amsterdam : Prometheus, 2021. - ISBN 978-90-446-3797-7. - p. 573;
12.
Ontwerp dam in het Hellegat / Ir. J. van Veen. - Rapport : Alg. 2, R 237. - 1929;
Boringen, peilingen en metingen in het Hellegat / Ir. J. van Veen. - Rapport : Alg. 3, R 238. - 1930;
Bruggen bij Tiengemeten / Ir. J. van Veen. - Rapport: Alg. 238, R 362. - 1950;
Verbeelding van de Waal : Het verhaal van de Waal in 300 en enige schilderijen, archeologische vondsten, historische foto’s en oude kaarten / Jan Neefjes, Hans Bleumink (redactie). - Nijmegen : De Bastei, 2017. - p. 44-45;
Waterwerken in het Volkerak / Jan van Horne. - Willemstad : Van Horne, 2004. - p. 5-6;
De Ommelanden : band 2 / Heleen van Baalen, Weiko Piebes. - Veendam : Staalboek, 2022. - ISBN 978-90-72938-60-2. - p. 556-558;
13.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws, 1 juli 1958 Het jubileum van de heer P. D. Sieling Veertig jaar voorzitter van de landbouwvereniging "Ons Belang" Melissant;
Eilanden-nieuws, 16 oktober 1964 P. D. Sieling trad af als president-commissaris van de N.V. Brug Grootse hulde voor verbeten vechter;
Eilanden-nieuws, 6 augustus 1965 Miniatuur-monument voor dhr. P. D. Sieling Origineel wordt 5½ meter hoog;
Eilanden-nieuws, 16 augustus 1968 Echtpaar P.D. Sieling v. d. Poel in het goud Dankbaar terugzien op arbeidzaam leven;
14.
beelduitleg 18 mei 2020 / Jasper van Everdingen;
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws, 6 augustus 1965 Miniatuur-monument voor dhr. P. D. Sieling Origineel wordt 5½ meter hoog;
Provinciale Zeeuwse Courant, 7 oktober 1967 Monument voor Haringvlietbrug : Woensdag onthulling / (Van een onzer verslaggevers);
rkd Nico Onkenhout;
15.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws, 6 augustus 1965 Miniatuur-monument voor dhr. P. D. Sieling Origineel wordt 5½ meter hoog;
Zierikzeesche Nieuwsbode, 25 september 1967 Beeld voor Haringvlietbrug;
Provinciale Zeeuwse Courant, 7 oktober 1967 Monument voor Haringvlietbrug : Woensdag onthulling / (Van een onzer verslaggevers);
Provinciale Zeeuwse Courant, 12 oktober 1967 Monument bij Haringvlietbrug / (Van een onzer verslaggevers);
Zierikzeesche Nieuwsbode, 12 oktober 1967 Plechtig onthulling Haringvlietbrug kreeg een fraai herinneringsmonument / (Van onze correspondent);
Eilanden-nieuws, 13 oktober 1967 Monument op Haringvlietbrug officieel onthuld : Eresaluut aan intellectueel en arbeider;
Het Stadhuis Museum Zierikzee heeft een zilveren versie van de gedenkpenning in haar collectie
0893a;
16.
Wikipedia Nico Onkenhout;
rkd Nico Onkenhout;
17.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws, 23 december 2005 'Hellegatsplaten geven je het gevoel dat weer thuis bent' / Gert van Engelen;
18.
Zuid-Holland : ±1892-1914 : schaal 1:25.000 / Carel Brendel, Anoek van der Leest, Huib Stam (samenstelling, redactie); Ed Schilders (eindredactie). - Grote historische topografische atlas. - Tilburg : Nieuwland, 2005 (Tweede druk, 2008). - ISBN 90-8645-005-3. - No 581 (verkend 1885);
19.
Wikipedia Goeree-Overflakkee;
20.
Wikipedia Goeree-Overflakkee (waterschap);
Wikipedia Waterschap Hollandse Delta;
21.
Wikipedia Ooltgensplaat;
22.
Wikipedia Flakkees;
23.
Boeren in Berwoutsmoer, 1200-1400 : opgegraven onder Ooltgensplaat / Rias Olivier m.m.v. Pau Heerschap, Cathy Westdorp, Kees van Rixoort (Redactie), Kees van Rixoort (Eindredactie). - Middelharnis : "De Motte", Historische Vereniging voor Goeree-Overflakkee, 2019. - ISBN 978-90-805116-9-9. - p. 21, 23;
Van Waterland tot Stedenland : De Hollandse economie c. 975-1570 / P.C.M. Hoppenbrouwers, p. 102, 112 (in: Geschiedenis van Holland : Deel 1 tot 1572 / Thimo de Nijs, Eelco Beukers (redactie). - Hilversum : Verloren, 2002. - ISBN 90-6550-682-9. - p. 103-148;
24.
Verkorte beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee voor schoolgebruik / B. Boers. - Sommelsdijk : J. Jongejan, 1845 p. 71;
Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden / A.J. van der Aa. - 13 delen. - Gorinchem : Jacobus Noorduyn, 1839-1851. - Achtste deel: N. O. - 1847. - p. 468;
Bijdrage tot de levensgeschiedenis van Mr. Johannes Basius / Dr. M. van Staveren, p. 254 (in: De Vrije Fries, nummer 18, 1895. - p. 190-279);
Historische atlas van de Biesbosch : zes eeuwen Biesbosch in 78 kaarten / Wim van Wijk. - Zwolle : WBOOKS, 2012. - ISBN 978-90-400-0764-4. - p. 180-181;
Flakkee Nieuws Oeltgen in ere hersteld;
Karin Starmans;
Delpher:
Winschoter Courant, 05-08-1954 Burgelijke stand Wildervank Karsiena Maria Catharina;
Mens & Dier in Steen & Brons / René & Peter van der Krogt Oeltgen de Piper;
facebook Galerie Karin Starmans - Karin Starmans;
facebook Dorpsraad Ooltgensplaat, 26 november 2015;
25.
Boeren in Berwoutsmoer, 1200-1400 : opgegraven onder Ooltgensplaat / Rias Olivier m.m.v. Pau Heerschap, Cathy Westdorp, Kees van Rixoort (Redactie), Kees van Rixoort (Eindredactie). - Middelharnis : "De Motte", Historische Vereniging voor Goeree-Overflakkee, 2019. - ISBN 978-90-805116-9-9. - p. 23;
26.
Boeren in Berwoutsmoer, 1200-1400 : opgegraven onder Ooltgensplaat / Rias Olivier m.m.v. Pau Heerschap, Cathy Westdorp, Kees van Rixoort (Redactie), Kees van Rixoort (Eindredactie). - Middelharnis : "De Motte", Historische Vereniging voor Goeree-Overflakkee, 2019. - ISBN 978-90-805116-9-9. - p. 13-14;
27.
Boeren in Berwoutsmoer, 1200-1400 : opgegraven onder Ooltgensplaat / Rias Olivier m.m.v. Pau Heerschap, Cathy Westdorp, Kees van Rixoort (Redactie), Kees van Rixoort (Eindredactie). - Middelharnis : "De Motte", Historische Vereniging voor Goeree-Overflakkee, 2019. - ISBN 978-90-805116-9-9. - p. 14;
28.
Streekarchief Goeree-Overflakkee - Archief Een geschiedenis van eiland in de Delta : een kort overzicht van de historie van Goeree-Overflakkee / Jan Both, p. 4;
Omringd door water : De geschiedenis van de 25 Nederlandse eilanden / Jan Bank, Doeko Bosscher. - Amsterdam : Prometheus, 2021. - ISBN 978-90-446-3797-7. - p. 575;
29.
Beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee / Benjamin Boers. - Sommelsdijk : J. Jongejan, 1843. - p.
303,
305,
308;
30.
Streekarchief Goeree-Overflakkee - Archief Een geschiedenis van eiland in de Delta : een kort overzicht van de historie van Goeree-Overflakkee / Jan Both, p. 4;
DNA Goeree-Overflakkee. - Provincie Zuid-Holland, 2011. - p. 23;
Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Sleuteldorpen : Planologie van de nieuwe dorpen;
Stadsarchief Rotterdam Reconstructietekening van Rotterdam anno 1340 / D. Weynand, Catharinus Hoek. - 1990: Hoogstraat met dam en sluizencomplex;
flickr Dam in de Rotte / Martin Valkhoff;
31.
Terpen tussen Vlie en Eems : Een geografisch-historische benadering / H. Halbertsma. - Deel II Tekst. - Groningen : J.B. Wolters / Vereniging voor terpenonderzoek, 1963. - p. 126-127;
volkoomen.nl Plaatsnamen en hun betekenis - Wieren;
vgl:
Over de perceelsnamen van het Nederlandse rivierkleigebied : Betuwe en Bommelerwaard / C.H. Edelman, A.W. Vlam. - Amsterdam : Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1949. - p. 7-11;
32.
Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Sleuteldorpen : Planologie van de nieuwe dorpen;
33.
Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee "Gezigt op Ooltgensplaat van de Havendijk." / Klaas Jansz. de Vos (geh. 1755, overl. 1804). - aquarel ca. 1760;
Verkorte beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee voor schoolgebruik / B. Boers. - Sommelsdijk : J. Jongejan, 1845 p. 72;
Genealogie Van Dam / Willem van Dam Geschiedenis Ooltgensplaat-2 Kerken (overgenomen uit: Beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee zijne wording en zijn voorbestaan tot op heden / J. v.d. Waal, F.O. Vervoorn. - Sommelsdijk : Boekhoven, 1895);
Krantenbank:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 5 september 1989 Veel te zien op monumentendag te Ooltgensplaat;
34.
Delpher:
Dagblad van 's Gravenhage, 10-07-1846 Kerkelijke zaken.;
Krantenbank:
Zierikzeesche Courant, 26 februari 1847 [p2k2a1];
35.
Delpher:
Rotterdamsche courant, 04-04-1826 Advertentie Huistimmermans-Knechts [k2a1];
Rotterdamsche courant, 05-11-1839 Familiebericht Kornelis Verboom [k2a12];
Opregte Haarlemsche Courant, 01-09-1849 Advertentie Door sterfgeval uit de hand te koop;
Algemeen Handelsblad, 01-09-1849 Advertentie Door sterfgeval uit de hand te koop;
Algemeen Handelsblad, 04-09-1849 Advertentie Door sterfgeval uit de hand te koop;
Opregte Haarlemsche Courant, 01-06-1853 Familiebericht Johanna Vermaat;
Rotterdamsche courant, 29-10-1859 Advertentie Huis [k3a6];
Opregte Haarlemsche Courant, 17-02-1876 Familiebericht M. Verboom;
Het nieuws van den dag : kleine courant, 17-02-1876 Familiebericht M. Verboom 77½ j.;
Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJselmonde, 26-04-1884 Familiebericht Trijntje Kooiman;
Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJselmonde, 14-10-1927 Numansdorp, October.;
Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJselmonde, 29-11-1927 Familiebericht Cornelis Verboom;
Genealogie Online: Stamboom Van der Waal kornelis VERBOOM (1750-1839) / W.A. van der Waal-VISSER;
Molendatabase Mijn Genoegen / Het Spinnenwiel;
Archieven:
Regionaal Archief Dordrecht 4 Huwelijk Gerrit Adrianus Nolen en Kornelia Geertruida Verboom, 11-04-1844 [bestand 24/234];
Regionaal Archief Dordrecht 189 Huwelijk Maarten Verboom en Trijntje Kooijman, 03-11-1853;
Regionaal Archief Dordrecht 28 Huwelijk Abraham Adrianus Korteweg en Aartje Verboom, 31-10-1851 [bestand 149/234];
Regionaal Archief Dordrecht 15 Huwelijk Cornelis Verboom en Jannetje Maasdam, 04-10-1876 [bestand 121/258];
36.
Windvanen in Nederland / Pim Brascamp wandelende hanen;
37.
Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee "Gezigt op Ooltgensplaat van de Havendijk." / Klaas Jansz. de Vos (geh. 1755, overl. 1804). - aquarel ca. 1760;
38.
Zuid-Holland / Sabine Broekhoven, Saskia van Ginkel-Meester, Chris Kolman, Ronald Rommes, Elisabeth Stades-Vischer, Ronald Stenvert. - Monumenten in Nederland, 10. - Zeist/Zwolle : Rijksdienst voor de Monumentenzorg / Waanders, 2004. - ISBN 90-400-9034-3 p. 386;
39.
Bijbel met uitleg: Statenvertaling 1 Korinthe 15;
40.
Genealogie Van Dam / Willem van Dam Geschiedenis Ooltgensplaat-2 Kerken (overgenomen uit: Beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee zijne wording en zijn voorbestaan tot op heden / J. v.d. Waal, F.O. Vervoorn. - Sommelsdijk : Boekhoven, 1895);
We bezochten deze gieterij (museum) 1 augustus 2018: De Ommelanden : band 3 / Heleen van Baalen, Weiko Piebes. - Veendam : Staalboek, 2022. - ISBN 978-90-72938-61-9. - p. 887-895;
41.
Staatsalmanak voor het Koningrijk der Nederlanden, Volume 20. - 's Gravenhage/Utrecht : Martinus Nijhoff / J.G. Broese / Ministerie van Binnenlandse Zaken, 1861. - p. 52, 149;
Delpher:
Rotterdamsche courant, 09-07-1825 Advertentie [k4a2];
Streekarchief Voorne-Putten Notariële akten 110-0187 Nadere toegang op inventarisnummer 0187 van toegang 110;
Wikipedia Lijst van burgemeesters van Ooltgensplaat en Den Bommel;
42.
Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) Pand ID 0580100000239926;
Met dank aan Bas de Vos voor zijn antwoord op de facebook groeppagina Nostalgische foto's van Ooltgensplaat 20 maart 2023 21:14;
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Kadastrale kaart 1811-1832: minuutplan Ooltgensplaat, Zuid Holland, sectie A, blad 03 / I. de Geus MIN08144A03;
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Kadastrale kaart 1811-1832: oorspronkelijke aanwijzende tafel Ooltgensplaat, Zuid Holland, sectie A, blad 024-blad 025;
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 29 april 1966, pagina 11 Openbare verkoping;
genealogie online: Genealogie Van Eck op Goeree Overflakkee / Lucas van Heeren Bastiaan van Es;
genealogie online: Genealogie Van Eck op Goeree Overflakkee / Lucas van Heeren Jannetje Lagenhoek;
facebook Nostalgische foto's van Ooltgensplaat vraag over muur, 20 maart 2023 - met dank voor het antwoord: Bas de Vos, 4 april 2023 en Sjaan Braber van Veen, 4-5 april 2023;
43.
Delpher:
De Nederlander, 12-09-1925 Financieel Nieuws;
De banier : staatkundig gereformeerd dagblad, 10-02-1936 Ooltgensplaat;
Krantenbank Zeeland:
Maas- en Scheldebode, 17 november 1906 Verkoopen:;
Onze Eilanden, 21 oktober 1922 Ooltgensplaat;
Onze Eilanden, 30 maart 1929 | pagina 6 Vergadering van den Gemeenteraad te Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 26 februari 1936 | pagina 3 Gemeenteraad Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 11 oktober 1941 | pagina 6 Verloren;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 23 mei 1942 | pagina 4 Familieberichten Ondertrouw;
Opbouw, 11 januari 1946 | pagina 1 Slagerij de Vos;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 17 september 1947 | pagina 4 Familieberichten (Hanny);
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 25 oktober 1947 | pagina 3 Het Koninklijk bezoek aan onze gemeente en Achthuizen.;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 14 september 1949 | pagina 4 Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 15 juli 1950 | pagina 9 Slagerij de Vos;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 juli 1950 | pagina 7 Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 30 december 1950 | pagina 11 Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 24 januari 1951 | pagina 3 Ooltgensplaat Gekocht;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 19 september 1951 | pagina 4 Familieberichten Jobje;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 24 april 1954 | pagina 1 Dhr. S. v. d. Mast 40 jaar in dienst bij bakker J.C. de Ruiter te Ooltgensplaat [met foto];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 10 juli 1954 | pagina 2 Bloedtransfusiedienst;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 1 oktober 1955 | pagina 2 Afgesloten;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 24 maart 1956 | pagina 2 Verkocht;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 4 april 1958 | pagina 3 Familieberichten Lambrecht Mooijaart;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 10 april 1959 | pagina 7 Lectuur;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 21 oktober 1960 | pagina 6 Verkoopdag voor "Elthato";
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 18 juli 1961 | pagina 2 Geen lengtedriehoeken;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 24 november 1961 | pagina 3 Familie-berichten Dicky Kooijman;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 13 maart 1962 | pagina 4 Nieuwe bestrating Brandewijnstraat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 mei 1962 | pagina 1 Zaken verkocht;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 mei 1962 | pagina 1 Ooltgensplaat Cursus;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 21 september 1962 | pagina 6 Flakkeese padvinders reden hun rally;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 13 november 1962 | pagina 4 Reclame Kwaliteit;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 27 november 1962 | pagina 4 Familie-berichten Birkhoff;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 4 december 1962 | pagina 3 smederij, loodgietersbedrijf, annex sanitair Birkhoff;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 5 april 1963 | pagina 9 Inlegger was de heer S. v.d. Mast [met foto];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 7 mei 1963 | pagina 1 Ooltgensplaat Rijwielhandel heropend;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 14 januari 1964 | pagina 1 Ooltgensplaat Oudste;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 15 januari 1964 | pagina 2 Ooltgensplaat Oudste;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 6 juli 1965 | pagina 4 Te koop: Woonhuis;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 25 januari 1966 | pagina 1 De heer L. Dorsman Jzn. overleden;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 11 maart 1966 | pagina 3 Leendert Dorsman;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 20 mei 1966 | pagina 2 Openbare verkoop woonhuizen (bij inzet) te Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 2 september 1966 | pagina 3 Ooltgensplaat Woning verkocht;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 14 juli 1967 | pagina 4 Familie-berichten Braber;
Zierikzeesche Nieuwsbode, 18 augustus 1967 | pagina 7 Onze puzzelrubriek;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 30 mei 1969 | pagina 2 Geslaagd Braber;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 5 juni 1970 | pagina 1 Ooltgensplaat 50 jaar getrouwd;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 12 juni 1970 | pagina 3 Dankbetuiging;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 11 september 1970 | pagina 3 Familie-berichten Simon van der Mast;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 17 december 1974 | pagina 4 Familie-berichten Lena Kievit-Troost;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 20 januari 1976 | pagina 1 K. Kamp opende nieuwe winkel;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 2 april 1976 | pagina 4 Familie-berichten Johanna Verweij;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 24 juli 1981 | pagina 1 Straatcommissies druk in de weer;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 14 augustus 1981 | pagina 1 Winkel-werkplaats voor stencilwerk en kleinoffset geopend;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 25 augustus 1981 | pagina 2 't Wordt groot feest in jarig St. Adolfsland;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 11 september 1981 | pagina 4 Familie-berichten Adriaantje Ras;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 9 april 1982 | pagina 4 het boek "beschrijving van Goedereede en Overflakkee" van J. v.d. Waal en F.O. Vervoorn;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 30 november 1982 | pagina 4 Familie-berichten Margaretha Cornelia Hoogerwerf;
Scheldebode, 5 januari 1984 | pagina 12 Ervila;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 30 maart 1984 | pagina 14 Geschiedenis Oolgensplaat vanaf 1616;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 26 oktober 1984 | pagina 2 Cursus hartreanimatie;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 20 november 1984 | pagina 7 Gemeente Oostflakkee Bekendmaking;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 11 april 1986 | pagina 11 Woonnieuws;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 8 juli 1986 | pagina 1 Oud-Platenaar Jo Kosten schrijft boek over zijn geboortedorp;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 31 oktober 1986 | pagina 10 Boekbespreking;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 16 januari 1987 | pagina 3 Familieberichten Cornelia Grinwis;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 13 maart 1987 | pagina 10 Compliment voor geschiedschrijving van de Plaat door Jo Kosten / Leen Dorsman;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 20 maart 1987 | pagina 14 Boekbespreking / J.W. Korteweg [met aanvullende opmerkingen en verbeteringen];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 23 oktober 1987 | pagina 12 Gemeente Oostflakkee;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 12 februari 1988 | pagina 2 Oud-jeugdleider/schrijver Jo Kosten overleden;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 juli 1988 | pagina 1 Oostflakkee in vogelvlucht;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 15 november 1988 | pagina 4 Familieberichten Kommer Braber;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 19 december 1989 | pagina 4 Gat in wegdek;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 maart 1991 | pagina 4 Familieberichten Arie Braber;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 11 mei 1993 | pagina 1 Koninklijk zilver voor organist F. Braber [met foto];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 21 mei 1993 | pagina 4 Familieberichten Van den Berg x Mosselman;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 10 februari 2009 | pagina 3 Familieberichten Tannetje Lientje van der Maden;
facebook Nostalgische foto's van Ooltgensplaat vraag over muur, 20 maart 2023 - met dank voor het antwoord: Corrie Huijer, 4 april 2023;
44.
Joost de Vree dakvormen Schilddak;
45.
Kerninventarisatie Gevelstenen - inventarisatie van gevelstenen Ooltgensplaat;
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 23 juni 1961 | pagina 6 Ingezonden stukken Over de gevelsteen: "De wolf en het schaap" / J.W. Korteweg;
46.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 20 maart 1987 | pagina 14 Boekbespreking / J.W. Korteweg [met aanvullende opmerkingen en verbeteringen];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 8 mei 1987 | pagina 14 Zwervend door de Plaatse polders van toen . . . ! / Jo Kosten;
47.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 3 juni 1966 | pagina 10 Het 17e-eeuwse geveltje, Voorstraat 12 te Oolgensplaat onder slopershamer [met foto's];
facebook Nostalgische foto's van Ooltgensplaat [Voorstraat 10-12-14] / Cees van Dam, 1 maart 2020;
facebook Nostalgische foto's van Ooltgensplaat [Voorstraat 10-12-14] / Connie Tieleman, 1 maart 2020;
48.
Wikipedia Fabels van Aesopus - De wolf en het lammetje;
De fabels van Aesopus - Geïllustreerd door Milo Winter;
49.
facebook Nostalgische foto's van Ooltgensplaat [Voorstraat 10-12-14] / Connie Tieleman, 1 maart 2020;
50.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 160.711
51.
Joost de Vree hoofdgestel - console - voluut;
52.
Heraldiek = Heraldry, customs, rules and styles / Carl-Alexander von Volborth; D.J. Arriëns (vertaler). - Amsterdam : De Bataafsche Leeuw, 1985. - ISBN 90-6707-035-1. - p. 8, 12, 16, 18, 28, 48;
53.
Krantenbank Zeeland:
Maas- en Scheldebode, 14 juli 1906 | pagina 8 Ooltgensplaat;
54.
Delpher:
Rotterdamsch nieuwsblad, 29-12-1902 Moord te Oolgensplaat;
Nieuwsblad van het Noorden, 30-12-1902 Een moord;
Arnhemsche courant, 31-12-1902 De moord te Ooltgensplaat;
De nieuwe courant, 03-03-1903 Rechtswezen;
Delftsche courant, 04-03-1903 Binnenlandsche Berichten;
Rotterdamsch nieuwsblad, 04-03-1903 Moord te Ooltgensplaat;
De Telegraaf, 10-03-1903 Moord te Ooltgensplaat.;
Nieuwsblad van het Noorden, 18-11-1939 Verbouwing Hanekamp en Flint.;
Krantenbank Zeeland:
Maas- en Scheldebode, 18 januari 1901 Oolgensplaat dorpslogement van P. van Loon;
Maas- en Scheldebode, 21 februari 1902 Officieel gedeelte verzoekschrift Wed. P. van Loon drankverkoop;
Maas- en Scheldebode, 7 februari 1902 Een broodbakkers leerling;
Maas- en Scheldebode, 1 januari 1903 Verschrikkelijke misdaad moord;
Maas- en Scheldebode, 6 maart 1903 Rechtzaken. Moord te Ooltgensplaat.;
Maas- en Scheldebode, 5 juni 1903 Ooltgensplaat Overleden;
Maas- en Scheldebode, 5 februari 1904 3 febr.;
Maas- en Scheldebode, 27 januari 1909 Leerling of Aankomende;
Zierikzeesche Nieuwsbode, 27 januari 1910 Halfwas of tweede Knecht;
Zierikzeesche Nieuwsbode, 21 februari 1936 | pagina 3 Advertenties Hage - Hoek;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 8 januari 1938 | pagina 4 Handelsregister Wijziging in zaken;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 2 augustus 1941 | pagina 3 Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 13 februari 1952 | pagina 5 Ooltgensplaat Trouwe duiven;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 17 september 1963 | pagina 1 Hage's bakkerij, Oolgensplaat opent moderne winkel;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 17 maart 1972 | pagina 2 Ooltgensplaat Bakkerij Hage krijgt nieuwe eigenaar;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 18 januari 1974 | pagina 2 Ooltgensplaat heeft grandioze brood- en gebakboetiek [met foto];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 28 maart 1975 | pagina 12 advertentie Jan van Visseren;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 augustus 1975 | pagina 4 advertentie Jan van Visseren;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 2 juni 1978 | pagina 2 Het Rode Kruis heeft uw hulp "broodnodig" Kringcommissaris was de eerste koper bij bakkerij Visseren [met foto Gerda];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 19 april 1988 | pagina 2 Bakkerij Jan Visseren; zaak met boven-Plaatse allure!;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 15 juni 1990 | pagina 3 advertentie Jan van Visseren;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 24 juli 1990 | pagina 3 advertentie Jan van Visseren;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 6 oktober 1992 | pagina 2 Echte Bakker Wout Bunt heeft bakkerij overgedaan;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 januari 1993 | pagina 3 Familieberichten Johannes Petrus Gerardus Visseren;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 22 januari 1993 | pagina 1 In memoriam 'Echte Bakker' Jan Visseren;
Zierikzeesche Nieuwsbode, 30 november 1994 | pagina 15 Winnaars Sinterklaaspuzzel;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 7 april 1998 | pagina 7 Familieberichten Hage-Luteyn;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 2 oktober 2001 | pagina 3 Familieberichten Marinus Gabriël Hage;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 17 februari 2004 | pagina 3 Familieberichten Maria Suzanna Luteijn;
genealogieonline Stamboom Van Loon / Michiel van Loon;
facebook: Bas de Vos , 2 februari 2017;
Gemeente Amsterdam Stadsarchief archiefnummer 5225, investarisnummer 840;
Bettenhausen, F.J.C. (Frederik Johannes Cornelis) Kunstsmederij Rotterdam / Archivalia. - Het Nieuwe Instituut, 2000;
55.
Informatiebord "Het raadhuis van Ooltgensplaat";
Zuid-Holland / Sabine Broekhoven, Saskia van Ginkel-Meester, Chris Kolman, Ronald Rommes, Elisabeth Stades-Vischer, Ronald Stenvert. - Monumenten in Nederland, 10. - Zeist/Zwolle : Rijksdienst voor de Monumentenzorg / Waanders, 2004. - ISBN 90-400-9034-3 p. 387;
Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst : Deel III. De provincie Zuidholland. - Utrecht : A. Oosthoek, 1915. - p. 278-279: Ooltgensplaat;
Bouwhistorische verkenning : Raadhuis Ooltgensplaat / Hylkema Consultants, drs. Katheleine Koornstra. - Utrecht : Hylkema Consultants BV, 2014;
56.
Wikipedia Jaardicht;
57.
Beschrijving van het eiland Goedereede en Overflakkee / Benjamin Boers. - Sommelsdijk : J. Jongejan, 1843. - p.
329;
58.
Zuid-Holland / Sabine Broekhoven, Saskia van Ginkel-Meester, Chris Kolman, Ronald Rommes, Elisabeth Stades-Vischer, Ronald Stenvert. - Monumenten in Nederland, 10. - Zeist/Zwolle : Rijksdienst voor de Monumentenzorg / Waanders, 2004. - ISBN 90-400-9034-3 p. 387;
Bouwhistorische verkenning : Raadhuis Ooltgensplaat / Hylkema Consultants, drs. Katheleine Koornstra. - Utrecht : Hylkema Consultants BV, 2014. - p. 15-16, 21;
Delpher:
Rotterdamsch nieuwsblad, 27-11-1937 Gemeentehuis van Ooltgensplaat.;
Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant, 30-12-1937 Aanbestedingen.;
59.
Delpher:
Delftsche courant, 29-05-1892 Burgerlijke stand;
Delftsche courant, 18-04-1893 Burgerlijke stand;
Nederlandsche staatscourant, 18-06-1934 Benoemingen, Ontslag, Enz. KB 11 Juni 1934 no. 27;
De Telegraaf, 17-11-1943 Restauratie in het atelier van den beeldhouwer. Gewichtig man bij elk groot werk.;
Officiële staatsalmanak voor het Koninkrijk der Nederlanden, 1957 Rijksdienst voor de Monumentenzorg;
rkd Nicolaas van der Schaft;
Wikipedia Niek van der Schaft;
Wikipedia Hof van Delft (gemeente);
monument en kennis lithotheek;
Een handtekening van tekenaar N. van der Schaft in maart 1934:
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed BT-008494
Een handtekening van tekenaar N. van der Schaft in 14 februari 1955:
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed BT-008518
Overzicht van werk:
N. van der Schaft;
60.
Bouwhistorische verkenning : Raadhuis Ooltgensplaat / Hylkema Consultants, drs. Katheleine Koornstra. - Utrecht : Hylkema Consultants BV, 2014. - p. 23;
Joost de Vree oeil de boeuf;
Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8 / P.J. Blok, P.C. Molhuysen (redactie); Fr. K.H. Kossmann [et al]. - Leiden : A.W. Sijthoff, 1930. - [Burgerhuys, Johannes];
Friesche Klokke-opschriften, met andere van elders vergeleken / G.H. van Borssum Waalkes : Lijst der voorkomende klokkegieters, p. 294 (in: De Vrije Fries, nummer 16, 1886. - p. 145-310);
Vervolg van Friesche Klokke-opschriften, met andere van elders vergeleken / G.H. van Borssum Waalkes : Lijst der voorkomende klokkegieters, p. 111 (in: De Vrije Fries, nummer 18, 1895. - p. 1-189);
Encyclopedie van Zeeland Burgerhuys;
61.
Delpher:
Nieuwe Rotterdamsche Courant, 08-08-1925 Middelburgsche klokkengieters. I;
62.
Delpher:
Nieuwe Rotterdamsche Courant, 13-10-1923 Breskens.;
Nieuwe Rotterdamsche Courant, 08-08-1925 Middelburgsche klokkengieters. I;
63.
Delpher:
Oprechte Haerlemsche courant, 14-04-1763 Advertentie [k3a1];
64.
Delpher:
Koninklijke courant, 02-05-1809 Holland;
65.
Delpher:
Nederlandsche staatscourant, 23-09-1817 Ministerie van den waterstaat [k1a2];
66.
Delpher:
Nederlandsche staatscourant, 28-03-1829 Provinciale Gouvernementen aanbesteding;
67.
BegrippenXL rijzendam;
Wikipedia Rijshout;
68.
Delpher:
Nieuwe Rotterdamsche courant : staats-, handels-, nieuws- en advertentieblad, 26-02-1859 Scheepstijdingen. Tonnen, opgenomen in het vaarwater langs de vlakte van Ooltgensplaat.;
69.
Delpher:
Het vaderland, 04-12-1871 Staten-Generaal. Tweede Kamer.;
70.
Delpher:
Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage, 25-09-1873 Staatsbegrooting voor 1874.;
Rotterdamsch nieuwsblad, 02-08-1895 Binnenland. Het Hellegat!;
71.
Delpher:
Nederlandsche staatscourant, 04-06-1887 Provinciale besturen. Gezonken vaartuigen;
Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant, 29-11-1883 Binnenland. [k2a7];
Rotterdamsch nieuwsblad, 13-11-1894 Binnenland.;
Wikipedia Bariet;
Wikipedia Suikerbiet;
72.
Delpher:
Limburger koerier, 23-07-1907 Verdronken.;
Rotterdamsch nieuwsblad, 24-07-1907 Binnenland. [k3a9];
73.
Delpher:
Nieuwe Rotterdamsche Courant, 10-03-1913 Advertentie Los- en Laadplaats Ooltgensplaat;
Zuid-Holland : ±1892-1914 : schaal 1:25.000 / Carel Brendel, Anoek van der Leest, Huib Stam (samenstelling, redactie); Ed Schilders (eindredactie). - Grote historische topografische atlas. - Tilburg : Nieuwland, 2005 (Tweede druk, 2008). - ISBN 90-8645-005-3. - No 581 (verkend 1885);
74.
Delpher:
Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant, 19-05-1934 Uit Brabant's Westen.;
75.
Delpher:
De banier : staatkundig gereformeerd dagblad, 22-05-1934 Provinciale Staten van Zuid-Holland;
76.
Delpher:
Dagblad van Noord-Brabant, 23-05-1934 Veerdienst Dintelsas-Ooltgensplaat;
77.
Delpher:
Dagblad van Noord-Brabant, 03-08-1934 Het veer Dintelsas-Ooltgensplaat;
Dagblad van Noord-Brabant, 22-08-1934 [foto getijhaven Ooltgensplaat];
Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant, 28-08-1934 Veerverbinding Dintelsas-Sluische haven;
78.
Delpher:
Dagblad van Noord-Brabant, 21-09-1934 De veerdienst-quaestie Dintelsas-Ooltgensplaat;
79.
Delpher:
De Telegraaf, 25-09-1934 Dichtgespijkerde haven te Ooltgensplaat Bittere strijd op Flakkee / (Van onzen specialen verslaggever);
80.
Delpher:
De Telegraaf, 28-09-1934 De dichtgespijkerde haven te Ooltgensplaat Nieuw requst ingediend / A. Hobbel C.Wzn;
81.
Delpher:
Dagblad van Noord-Brabant, 29-09-1934 De verbinding Dintelsas-Ooltgensplaat.;
82.
Delpher:
Dagblad van Noord-Brabant, 05-10-1934 De verbinding Dintelsas-Ooltgensplaat. Interventie der Staatscommissie Van Rijckevorsel. Nog eens: Wanneer de oplossing?;
83.
Delpher:
Dagblad van Noord-Brabant, 09-11-1934 De nieuwe veerverbinding Goeree en Overflakke - Noord-Brabant. Officieele opening Woensdag 8 Mei.;
84.
Delpher:
De banier : staatkundig gereformeerd dagblad, 27-04-1935 De verbinding Dintelsas-Ooltgensplaat. Kraak wint twee processen.;
De grondwet, 04-05-1935 Advertentie N.V. Reederij van der Schuyt;
Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant, 13-05-1935 De veerverbinding Ooltgensplaat-Dintelsas;
Het volk, 14-05-1935 De veerverbinding Ooltgensplaat-Dintelsas;
Rotterdamsch nieuwsblad, 14-05-1935 De veerverbinding Goeree-Brabant te Dintelsas geopend [foto];
85.
Delpher:
Trouw, 13-01-1970 Voor Oostflakkee een grote haven aan Volkerak bepleit;
Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad, 17-01-1970 Aanleg van grote haven aan het Volkerak bij Oostflakkee bepleit;
86.
Krantenbank Zeeland:
Onze Eilanden, 17 april 1920 | pagina 2 De Hongaarsche kinderen.;
Onze Eilanden, 15 juli 1925 | pagina 2 Ooltgensplaat;
Onze Eilanden, 16 september 1925 | pagina 3 Ooltgensplaat;
Maas- en Scheldebode, 16 september 1925 | pagina 1 Ooltgensplaat;
VPRO, OVT - de onvoltooid verleden tijd Het spoor terug De Hongaartjes;
De kindertreinen : Voorwerpen en herinnering = A gyermekvonotok : Tárgyak és emlékezet. - Cahiers voor Neerlandistiek 9, ISSN 1585-3489. - Het Hongaarse Raam in het Koninklijk Paleis Noordeinde, Den Haag. - p. 47;
87.
Krantenbank Zeeland:
Maas- en Scheldebode, 29 september 1893 | pagina 2 Burgerlijke Stand.;
Onze Eilanden, 16 februari 1927 | pagina 4 Burgerlijke Stand.;
Onze Eilanden, 10 juli 1964 | pagina 9 Burgerlijke Stand.;
Delpher:
Rotterdamsch nieuwsblad, 28-01-1908 Binnenland. 27 Januari.;
Nederlandsch landbouw weekblad, 25-01-1913 Nieuwe leden. (vanaf 1-1-1913);
Nederlandsche staatscourant, 15-02-1917 - Akten betreffende coöperatieve vereenigingen No. 4608 Naamlooze Vennootschappen - No. 149;
Nederlandsch landbouw weekblad, 30-03-1918 Bruine Boonen;
Nederlandsch landbouw weekblad, 24-08-1918 Lijst van Secretarissen;
Nederlandsche staatscourant, 20-04-1921 - Akten betreffende coöperatieve vereenigingen Afgekeurd in Zuidholland. Hengsten type trekpaard.;
De boerderij, 08-02-1922 Advertentie;
De boerderij, 27-09-1922 Advertentie Zaaigranen!!;
De Maasbode, 14-11-1923 Nederland. Ooltgensplaat;
Algemeen Nederlandsch landbouwblad, 04-12-1926 Advertentie;
Staatsalmanak voor het Koningrijk der Nederlanden, 1926 Waterschappen en veenpolders (Zuidholland);
Nieuwe Rotterdamsche Courant, 17-02-1927 Andere Gemeenten. Ooltgensplaat.;
De Maasbode, 18-02-1927 Ooltgensplaat.;
Voorwaarts : sociaal-democratisch dagblad, 12-03-1927 Ooltgensplaat.;
Dagblad van Noord-Brabant, 30-12-1933 Advertentie;
Geneanet Jan de Vos Arie van Rossum;
Online Begraafplaatsen grafinformatie;
88.
Hugo Kaagman De geschiedenis van Ooltgensplaat;
Hugo Kaagman Curriculum Vitae;
Hugo Kaagman Canon van Ooltgensplaat;
Stichting Podium Goeree Overflakkee SPGO Canon van Ooltgensplaat;
Wikipedia Aubade;
Wikipedia Hugo Kaagman;
rkd Hugo Kaagman;
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 27 april 2011 | pagina 1 Feestelijke onthullingen kunstwerken in havens Ooltgensplaat en Stellendam;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 10 mei 2011 | pagina 2 Kunstwerken markeren twee eilandelijke havenkanalen / Harry Groenenboom;
89.
Informatiebord "Het raadhuis van Ooltgensplaat";
Het nieuwe instituut Essen, Albert van;
Wikipedia Albert van Essen;
rkd Albert van Essen;
Krantenbank Zeeland:
Maas- en Scheldebode, 23 augustus 1930 | pagina 4 Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 8 juli 1939 | pagina 2 De nieuwe weegbrug te Ooltgensplaat.;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 17 juni 1960 | pagina 1 Nieuw rijdek weegbrug.;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 12 januari 1971 | pagina 1 Opheffing weegbrug.;
Delpher:
De banier : staatkundig gereformeerd dagblad, 21-03-1939 Ooltgensplaat Gemeenteraad.;
90.
Krantenbank Zeeland:
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 18 juni 1952 | pagina 4 Uitvoering van openbare werken te Ooltgensplaat;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 15 mei 1954 | pagina 6 Belangrijke raadsvergadering te Ooltgensplaat Keersluis en uitbaggeren Spuiboezem in behandeling;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 27 oktober 1954 | pagina 4 Ooltgensplaat Spuiboezem bijna gereed;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 25 september 1959 | pagina 5 Grote belangstelling bij de begrafenis van dhr. P. Snaauw te Ooltgensplaat Rouwdienst in de Geref. Kerk;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 23 oktober 1970 | pagina 1 De spuiboesem te Ooltgensplaat is buiten haar oevers getreden [foto spuiboezem];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 2 oktober 1973 | pagina 1 Stinkende Spuikom in Ooltgensplaat wordt wellicht uitgebaggerd [foto dichtgeslibd Spuikom];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 13 juni 1975 | pagina 2 Nieuwe riolering langs de Spui nog maar een noodoplossing Achterpad heeft geen zin;
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 29 november 1985 | pagina 10 Uit de Historie - Ooltgensplaat - (IX) [foto heer en mevrouw Snaauw-Overbeeke];
Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag, 29 april 1999 | pagina 11 Grote en kleine vissen in het Spui [foto vissen en vissers];
internetraadpleging: 19-2-2023 - 12-4-2023
|
|
|
Arbeid en intellect reiken elkaar de hand | 1967 | Nico Onkenhout, Haringvlietbrug
|
|
deel Brandewijnstraat van de kerkring, Ooltgensplaat
|
|
kerk, Ooltgensplaat
|
|
windvaan 'wandelende haan', Ooltgensplaat
|
|
windvaan 'wandelende haan' andere zijde, Ooltgensplaat
|
|
kerkhek, Ooltgensplaat
|
|
muur, Ooltgensplaat
|
|
deel Brandewijnstraat kerkring, Ooltgensplaat
|
|
pand Voorstraat 35, Ooltgensplaat
pand Voorstraat 31-33, Ooltgensplaat
|
|
pand 1752 Voorstraat 36, Ooltgensplaat
pand Voorstraat 26, Ooltgensplaat
pand Voorstraat, Ooltgensplaat
Voorstraat, Ooltgensplaat
de reiziger - Voorstraat, Ooltgensplaat
Fiat 500 F, Berlina (1965–1973) - Voorstraat, Ooltgensplaat
hoek Molendijk / Voorstraat, Ooltgensplaat
|
|
Voorstraat, Ooltgensplaat
raadhuis (in de steigers), Ooltgensplaat
|
|
haven, Ooltgensplaat
|
|
zaadteelt en zaadhandel, Ooltgensplaat
|
|
Havenkanalen in beeld | 2011 | Hugo Kaagman, Ooltgensplaat
Hugo Kaagman, Ooltgensplaat
weeghuisje met "flinke dakgoot", Ooltgensplaat
|
|
spuiboezem, Ooltgensplaat
|
|
de andere reiziger, Ooltgensplaat
|
|
Of bekijk de kleurrijke schilderijen-expositie van m'n broer. Deze schilderijen zijn ook gebruikt als omslag voor de pasfoto- en schrijfboekjes.