Ontdekking van Groningen
Leef mee met de avonturen van een Zuid-Hollandse droomster die ooit Groningse wil worden...
Ook een een wierde moet je beheren
bericht over Middag-Humsterland van groninganus, de weblog van Harry Perton: hij die van Groningen komt en schrijft over historische zaken, afgewisseld met foto’s uit Groningen en wijde omgeving, en soms iets over de een of andere ergernis. Kortom boeiende schrijfsels!
Nederland kent zoveel verschillende landschappen. En alles ligt zo dicht bij elkaar, maar ook weer ver weg van elkaar. Je kunt er zo gemakkelijk komen met de auto of het openbaar vervoer. Om er een (lang) weekend of midweek genieten van de rust die Nederland te bieden heeft. Met de fiets of wandelend, maar ook met de motor, auto, boot of schip is het prima te doen.
Dit weekend zal het begin zijn van een jarenlange zoektocht naar de geschiedenis van dit gebied en haar bewoners.
Het zal de besmettingplek zijn van een geschiedenisvirus die zal leiden tot vele dagreisjes en vakantiebestemmingen. Dit zal uitmonden in begrip van het landschap, de mensen, de maatschappelijke reacties en verkrijgen van inzicht in het logische van oorzaak en gevolg.
Voor het gemak is de route hierbij geplaatst. Klik op de route-afbeelding voor een vergroting in een nieuw scherm. (Afhankelijk van de scherminstelling, vergroot de afbeelding op originele grootte en klik dan met de scrol op de afbeelding, zodat er niet gescrold hoeft te worden, maar de richting met muisbeweging gedaan kan worden.)
Ook voor de foto's en andere afbeeldingen geldt: klik op de afbeelding voor een vergroting in nieuw scherm.
Reist u mee?
Dag 1: van Hoogezand via Stadskanaal naar Visvliet
´Gronings Anders´ wordt een avond met onvergetelijke liedjes van één van de beste Groningstalige liedjesschrijvers An Kuiper. An was ooit de motor achter het roemruchte gezelschap De Tuutjefloiters. Daarnaast schreef zij voor tal van Groninger zangers juweeltjes van liedteksten. Haar liedjes worden deze avond in een nieuw jasje gestoken. De begeleiding is in handen van gitarist John Kruisman en pianist/arrangeur Alex Staal.
Entree is inclusief een pauzedrankje.
Het was een bijzondere avond geworden. We kenden beiden de liedjes niet en het Gronings spreken we nauwelijks, maar we zongen uit volle borst mee. Daarom werd het ook gezellig en vreemd genoeg een sfeertje van onder elkaar zijn.
Bij de B&B met de bewoners nog tot laat buiten zitten kletsen. Erg gezellig.
Maar nu maar eens op pad. Na een overdadig ontbijt, gingen we eerst maar even naar Stadskanaal (voor een kort familiebezoekje), om daarna aan ons tripje te beginnen.
Vanuit Bedum gaan we over de
994 naar het zuiden naar Zuidwolde. Op een gegeven moment zie je aan de rechterkant een toren met vreemde vorm opdoemen. Het lijkt op een ui/siepel, maar ook weer niet. Dit is de kerk van Noordwolde. Zodra we onder de
N46 doorrijden, slaan we bij de eerste rotonde rechtsaf, over de Noordwolderweg naar Noordwolde, zodat we dichter langs de kerk kunnen rijden. We zien nu dat de ui/siepel op de toren, 4 kleine dakkapelletjes heeft en daarom vanuit de verte vreemd lijkt.
Middag-Humsterland
Hierna rijden we linksaf de Munnikeweg op en rijden "rechtdoor" tot we bij de 361 komen en slaan rechtsaf naar Sauwerd. We rijden verder naar Winsum en slaan meteen linksaf de Garnwerderweg in.
Voor Garnwerd komen we in een stilstaande file (ha, ha) van 6 auto's terecht, omdat de brug over de Reitdiep bij Garnwerd open stond. Dat gaf ons even de gelegenheid om dit stukje gekanaliseerde rivier en de windmolen de Meeuw te fotograferen. En zo betreden we ons doel van dit weekendje weg: het Reitdiepgebied, één van de oudste cultuurlandschappen van Europa. (Dit n.a.v. een foto die ik zag op facebook.) Middag-Humsterland heet dit gebied. In een boek met dezelfde titel van Jan Delvigne wordt hierop nader ingegaan op pagina's 12-13.
En verder gingen we door Feerwerd en Ezinge. Voor Saaksum sloegen we links af de
983 op en daarna rechtsaf over de
982 door Oldenhove.
Peebos
Na deze straat een keer op een neer gereden te hebben, toch maar even aan iemand vragen of iemand hier van het bos Peebos weet. De eerste persoon die we vroegen, wist meteen waar het over ging en wees ons de weg en zo vonden we de toegang tot het bos Peebos. Het Peebos of Piebos was nog even een stukje doorlopen.
Vanwaar m'n belangstelling hiervoor? Op 9 april 2006 kreeg ik een mailtje van de werkgroep van bos van Pebe:
Wij (werkgroep van bos van Pebe (Piebe)) zijn op zoek naar de oorsprong van het Bos van Piebe. In een streek onder Doezum ligt de Peebos. De naam komt van het bosch van Piebe. Het bos was de vorige eeuw gekapt en vorige week is er een begin gemaakt met het opnieuw aanplanten (zie www.grootegast.nl).
Wij zijn opzoek naar de roots van deze Piebe. Kunt u ons daar mee helpen?
Van het aanplanten van de bomen staat op een bord van Staatsbosbeheer. Ook de historie staat erop: zie de foto's. Een website hierover heb ik nog niet kunnen vinden.
En ik moet zeggen, dat het -nu 5 jaar later- al aardig op een veenbos begint te lijken.
En hoe kwamen ze bij mij? Zoeken op Piebe (als voornaam geeft Piebes als achternaam) en je komt al gauw uit bij m'n stamboom.
Na bewondering van het bos, de reeën, reden we gauw terug naar ons hotel, waar we incheckte en de gastvrouw Wietske erg moest lachen om het (woord) Peebos.
Wij gingen genieten van de culinaire maaltijd. En na een gezellige nazit, trokken we ons terug op onze kamer, waar we rustig konden gaan slapen. Want dat was wel opvallend. Wat is het hier heerlijk stil!!
Ja hoor, al bijna een echt kasteelheer, wandelend over de jachtweiden. Droom lekker verder.
3 kerktorens te Bedum. De rechtertoren van de Walfriduskerk staat schever dan die van Pisa is ook de scheefste van Nederland.
Garnwerd met de brug over het Reitdiep en de windmolen de Meeuw.
het Reitdiep (links richting Waddenzee, rechts richting Groningen)
In plaats van de gereden route hadden we beter te voet of op de fiets een kijkje kunnen nemen bij enkele historische dijkdoorbraken.
In het boek Middag-Humsterland : Op het spoor van een eeuwenoud wierdenlandschap van Jan Delvigne worden we op het spoor gezet van drie kolken, die onstaan zijn tijdens de Martinusvloed van 12 november 1686 . Deze zijn op bovenstaande hoogtekaart van Middag-Humsterland te vinden als drie witte cirkeltjes boven Oldehoven en linksschuinboven Saaksum en Ezinge. Hieronder zijn ze -gevuld met water- ook goed te zien op Google-maps.
In Noord-Groningen staan een aantal AIP's (Archeologische Informatiepunten), zo ook één in Ezinge. Hier kunt u meer informatie vinden over -in dit geval- Middag-Humsterland.
Er is ook in 2008 een documentaire/film van ruim 40 minuten gemaakt over Middag-Humsterland door Anton Tiktak:
bord Peebos, gemeente Grootegast
Brug over Doezumertocht uit 1930.
Doezumertocht
Geschiedenis van de Doezumermieden.
Op deze oude kaart is in het midden het Peebosch te vinden.
Doezumermieden vanuit de lucht. (foto Paue Paris)
Kijk, daar loopt de kasteelvrouwe door haar kasteeltuin of was het kasteelbos?
In 2008 heeft de NCRV vanaf 31 januari de serie NCRV Natuurlijk - Nationale Landschappen uitgezonden. De eerste aflevering ging over "Middag-Humsterland" (uitgezonden Donderdag 31 januari 2008 | 19:55, Nederland 2).
Middag-Humsterland is ooit ontstaan op oude kweldergronden bij de Waddenzee en vanaf de Middeleeuwen omdijkt en ontgonnen vanuit het klooster van Aduard. Typerend voor dit gebied zijn de wierden, het weidse landschap, de kronkelweggetjes en de oude dijken en prielen. Bij de opgraving van een wierde is te zien dat er aanwijzingen zijn dat er voor het begin van onze jaartelling al mensen permanent in het gebied woonden. Bijzonder is ook dat de vorm en het gebruik van de boerderijen door de eeuwen heen tot aan de Tweede Wereldoorlog vrijwel onveranderd is gebleven. Het gebied is zowel agrarisch als historisch van belang. Dit is een dilemma voor de boeren die hier werkzaam zijn: zij willen het landschap graag behouden zoals het is, maar tegelijk wel hun werk kunnen doen.
Hoe het verder gaat wordt tot 2013 aangeven in het Uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap Middag-Humsterland 2007-2013 welke is Vastgesteld door Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen
op 3 juli 2007. Over de twintig Nationale Landschappen kan meer gevonden op de site van Nationale Landschappen: Bekijk Nederland opnieuw
Dr D.P. Blok heeft het op pagina 14-15 in De Franken in Nederland, tweede herziene druk uit 1974 (ISBN 90-228-3997-4) over de Salii als oorspronkelijke dragers van de Frankische naam en traditie. Hij draagt hiervoor aan dat het reeds een gememoreerd feit is, dat in de derde eeuw de Franken vooral als zeevolk verschijnen. De Chamaven zitten dan al een paar honderd jaar in de Rijnstreek. De Salische traditie echter bevat aanwijzingen, dat dezen eens aan zee gewoond zouden hebben. Dit nu kan dan weer in verband gebracht worden met de naam Humterland voor deel van de provincie Groningen; Humster is ontstaan uit Hugmerki (786/7 in pago Hugumarchi, 9de eeuw Hugmerthi, 855 in pago Humerki) hetgeen betekent 'het gebied der Hugas'. Hugas of Hugones is meer dan eens opduikende dichterlijk naam voor de Franken, die speciaal in verband met het Salische koningshuis gebruikt wordt. Taalkundig is het mogelijk dat Hugas een nevenvorm is van de volksnaam Chauken en deze Chauken woonden in Groningen en Oost-Friesland.
In hoofdstuk 3 DE FRANKISCHE VEROVERING verhaalt Blok op p 59 over het einde van de strijd van Karel de Grote tegen de Saksen 772-804. De Saksen / Friezen verliezen de strijd en gebied in 785 door de onderwerping en bekering van Widukind. Saksen (behalve de noordoostelijke gouwen) en daarmee Friesland ten oosten van de Lauwers komen nu vast in Karels handen. In 786 wijst Karel de Grote de Fries Liudger aan tot missionaris over vijf gouwen ten oosten van de Lauwers: Hugmerchi, Hunusga, Fivelga, Emisga en Federitga en het eiland Bant. Dat is ongeveer de provincie Groningen en Oost-Friesland.
De Wereldomroep heeft een rijk filmarchief. Onlangs is een film met camerawerk van de nu bekende documentairemaker Frans Bromet uit 1970 om het internet geplaatst:
Er-op-uit (7): In de Ommelanden (deel 1)
De Surinaamse student scheikunde Henri Tdlohreg en de Antilliaanse student sociologie Richard Beaujon reizen met Ton van der Horst door de Groningse Ommelanden. In dit deel zien we onder meer beelden van Kloosterburen, Warffum en Slochteren.
Een Wereldomroep film uit 1970. Met: Ton van der Horst (presentatie), Frans Bromet (camera), Piotr van Dijk (geluid), Juan Goudsmit (regie).
Deel 2:
De Surinaamse student scheikunde Henri Tdlohreg en de Antilliaanse student sociologie Richard Beaujon reizen met Ton van der Horst door de Groningse Ommelanden. In dit deel zien we onder meer beelden van Sebaldeburen, Aduaderzijl, de Regionale Omroep Noord en Oost (RONO), Rottum en het Paterswoldsemeer.
Een Wereldomroep film uit 1970.
Met: Ton van der Horst (presentatie), Frans Bromet (camera), Piotr van Dijk (geluid), Juan Goudsmit (regie).
Zoutkamp
Daarna reden we over Zoutkamperweg naar Zoutkamp. Hier hebben rondgelopen. Dat gaan we denk ik dit jaar nog maar eens doen: De slag om Zoutkamp.
Na bewondering van de haven en stakende garnalenvissers en een rondje om het centrum, waar we nog een interessante schoorsteen tegenkwamen, verlieten we Zoutkamp.
Hierna kwamen we weer uit in Bedum en we vervolgden onze route over de snelweg naar Hoogezand om de bekende weg terug te nemen naar Stadskanaal.
We hebben erg genoten van dit onbekende deel van Groningen: het Westerkwartier en het westelijk Hoogeland. En zoals ik wel vaker aan mensen vertel, vertel ik nu ook maar even aan mezelf: "Je kunt Groningen niet effe aandoen, daarvoor is het veel te groot! Dus moesten we zeker nog eens terugkomen om het oostelijke deel van het Hoogeland, Fivelingo, Dollard te bekijken. En daarna dus nog alle andere streken van de provincie Groningen. Je kunt er je hele zomervakantie wel doorbrengen om een beetje een indruk van de provincie te krijgen.
Het ontbijt bij Auberge Visvliet.
Een kamer bij Auberge Visvliet.
Uitzicht op de sinds 1580 Hervormde kerk. Hiervoor was het een katholieke kerk, gewijd aan Gangulfus.
Op de grens Groningen - Friesland op een brug over de Lauwers, richting het noorden.
En richting zuiden.
Nogmaals de Hervormde kerk.
Typisch jaren '80 gebouw: Auberge Visvliet.
Zijtakje in Visvliet van de Lauwers, met haventje.
Op de camping de Lauwers te Visvliet aan de Lauwers.
Op de camping de Lauwers te Visvliet.
In de verte de satellietgrondstation NSO.
6 foto's bij Electra, met Reitdiep op achtergrond en op voorgrond.
de Theefabriek te Houwerzijl.
Zoutkamp
De haven van Zoutkamp
Een schoorsteen in Zoutkamp.
ANWB informatiebord over Zoutkamp
Tulpenvelden bij tussen Vierhuizen en Ulrum.
Zeehondencrechè Pieterburen met de nieuwe (in quarantaine) en de oudste groep (die zo worden vrijgelaten).